كاربرد فتوگرامتري در مستندنگاري كتيبه هاي بناهاي تاريخي، نمونه موردي: گنبد الله الله بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي

The Application of Photogrammetry in Documentation of Inscriptions on Historical Monuments; New Photogrammetry Project in Allah Allah Dome in Sheikh Safi Al-Din Shrine Complex

ميان تمامي عناصر تزئيني بناهاي تاريخي، كتيبه نويسي از مهم ترين آن ها به شمار مي آيند. ظرائف اين هنر و قابليت هايي كه خط از لحاظ ماهيت شكل حروف و قرارگرفتن آن ها در موضوعات و جايگاه هاي مختلف دارد آن را از جايگاه صرفا تزئيني به كاربردي سوق داده به گونه اي كه نمونه هاي متعدد بجاي مانده از اين هنر بر بسياري از ابنيه تاريخي نه تنها از منظر زيبايي شناسي حائز اهميت هستند بلكه از نظر محتوايي نيز به دليل داشتن اطلاعات تاريخي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي دوران مختلف جايگاه ويژه اي در نزد محققان يافته اند. عليرغم اين درجه از اهميت، مشكلات و محدوديت هايي در مطالعه آن ها وجود دارد كه اصلي ترين آن در دسترس نبودن عموم كتيبه ها و نبود تصاوير مناسب جهت بهره برداري از آن هاست. روش هاي قديمي و فعلي برداشت، ثبت و مستندنگاري كتيبه ها، عموما بازخواني و بازنويسي متن و عكاسي ساده از آن هاست و در بهترين حالت انجام طراحي فني بصورت دستي است كه در بسياري موارد مستلزم صرف وقت، انرژي و هزينه بسيار مي باشد. در اين مقاله سعي شده است استفاده از فتوگرامتري در مستندنگاري كتيبه هاي بناهاي تاريخي با برداشت كتيبه هاي گنبد الله الله بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي، به عنوان روشي نوين و كاملا علمي و نوآورانه معرفي گردد كه با استفاده از تجهيزات اندك و با صرف زمان كوتاه و هزينه كمتر در مقايسه با روش هاي فعلي، مي تواند جايگزين مناسبي براي آن ها باشد. فتوگرامتري؛ برداشت تصاوير ديجيتال است كه با ساخت مدل هاي سه بعدي با ضريب خطاي بسيار پائين، تصاوير بسيار باكيفيت در كمترين زمان حاصل مي شود. اين انتخاب از چند منظر گوياي توانايي شيوه جديد در مستندنگاري كتيبه هاي ساختماني با سرعت، كيفيت و دقت بالا خواهد بود. ارتفاع زياد و پلان مدور بنا مانع آنست كه با يك يا چند عكس تصوير مناسبي از كليت آن در اختيار محققان قرار داد، اما با اين شيوه جديد، تمام كتيبه ها در قالب يك عكس به طور كامل، قائم و با جزئيات زياد ارائه خواهد شد.

Among all the elements and decorations of historical monuments, Calligraphy could be named as one of the most important ones. Elegancy of early Islamic scripts, because of the nature of their letters’ shapes and their ability to be used in different contexts, propelled them from an aesthetic position to a practical one. After many centuries when a lot of their samples are available on every Islamic monument, they have the both aesthetic and practical values; their values are based on the information that they provide. Despite the importance of the last factor, there are a lot of problems for studying them that the most important one is the lack of sufficient amount of pictures of epigraphs.