رهيافت باستان شناسي چشم‌انداز به منظور تبيين الگوي استقراري و فرهنگي حوضه كشف‌رود(دشت مشهد) از دوره نوسنگي تا مفرغ مياني

Landscape Archaeological Approach to Explain the Settlement and Cultural Pattern of Kashfarud Basin (Mashhad Plain) from Neolithic to Middle Bronze

منظر فرهنگي پس از مطرح شدن براي اولين‌بار در سال 1920 در علوم بسياري بكار رفت و در باستان شناسي، باستان شناسي چشم انداز را پديد آورد. رودخانه كشف‌رود اصلي‌ترين شريان حياتي و منبع آب دشت مشهد محسوب مي‌شود، از اين‌رو حوزه كشف‌رود بدليل وجود آثاري از دوره پارينه سنگي قديم، به عنوان قديمي‌ترين حوزه و چشم‌انداز فرهنگي ايران، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. اين منطقه به‌دليل قرارگيري در ميان سه حوضه فرهنگي جنوب‌غرب آسياي مركزي، فلات مركزي ايران و شمال‌شرق ايران، داراي موقعيت استراتژيك خاصي از نظر فرهنگي است كه اغلب دوره‌هاي فرهنگي اين منطقه به‌جز دوره پارينه سنگي، تا دهه اخير ناشناخته بوده است. به همين جهت مطالعه عوامل موثر در شكل گيري و ظهور استقرارهاي پيش ازتاريخ منطقه و همچنين بررسي چشم‌انداز آن جهت تبيين جدول گاه نگاري و شاخصه‌هاي فرهنگي منطقه، ضروري است. با اين حال درك مدل پراكنش و عوامل موثر در شكل‌گيري استقرارهاي پيش‌ازتاريخ حوضه كشف‌رود(دشت مشهد) همچنين چيستي شاخصه‌هاي فرهنگي منطقه و در نهايت تبيين مؤلفه‌هاي مشترك با محوطه‌هاي هم افق در سرزمين‌هاي همجوار اصلي‌ترين پرسش‌هاي پژوهش هستند. بنيان پژوهش حاضر، بررسي چشم‌انداز فرهنگي و جغرافيايي ادوار پيش ازتاريخ حوضه كشف‌رود در محدوده دشت مشهد، از دوره نوسنگي تا مفرغ مياني با تاكيد بر وابستگي استقرارها به رودخانه كشف‌رود است كه با ايجاد اكوسيستمي بارور و ايجاد بستري حاصلخيز، استقرارهاي بشري را در حاشيه خود جذب كرده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد شرايط زيست محيطي مناسب و ساختار اكولوژيك منطقه جهت ارتباطات درون و برون منطقه‌اي، سبب شكل‌گيري و ظهور سيستم‌هاي زيستگاهي با هدف استفاده از منابع محيطي، از دوره پارينه سنگي تا به امروز در منطقه شده و داراي مؤلفه‌هاي فرهنگي مشتركي با حوزه‌هاي جنوب تركمنستان، شمال شرق ايران و فلات مركزي ايران مي‌باشد.

Cultural landscape for the first time in 1920 has been used in many sciences. In archeology, this approach is called landscape archeology, which deals with human interaction and its cultural and environmental domain. Kashfarud River is the main vital artery and water source of Mashhad plain, therefore, Kashfarud basin has always been considered by researchers as the oldest basin and cultural landscape of Iran due to the works of the ancient Paleolithic period. Biology is the study of the relationship between man and the nature around him. Human impact from this natural environment has always caused spatial differentiation in terms of population density and habitation and has led to the formation of specific patterns of habitation in different ancient periods. In the present study, environmental factors and their role in shaping space Human habitats in the prehistoric period (from Neolithic to Middle Bronze Age) Mashhad city have been studied and their distribution model has been identified. The scope of the present study is Kashfarud catchment as the main artery within the political boundaries of Mashhad city) Mashhad plain).