مطالعه برخي واكنش‌هاي فيزيولوژيك و بيوشيميايي سه رقم گندم زراعي (Triticum aestivum L.) در شرايط تنش رطوبتي در منطقه البرز

Study of some physiological and biochemical responses of three wheat (Triticum aestivum L.) cultivars under moisture stress

تنش خشكي به عنوان يكي از مهم‌ترين تنش‌هاي غيرزيستي، به‌طور جدي بر توليد و كيفيت محصولات زراعي تأثير مي‌گذارد وافزايش تغييرات اقليمي جهاني، وضعيت را جدي‌تر مي‌كند. به‌منظور بررسي پاسخ‌هاي فيزيولوژيك و بيوشيمايي ارقام زراعي گندم تحت شرايط محدوديت رطوبت، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل و بر پايه‌ طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار، در مزرعه تحقيقاتي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران در سال زراعي 94-1393اجرا شد. تيمارهاي مورد بررسي شامل سه رقم گندم پيشتاز، سيوند و پارسي (رقم‌هاي توصيه‌شده براي منطقه‌ موردبررسي)، و چهار رژيم رطوبتي (70، 90، 110 و 130 ميلي‌متر تبخير تجمعي از تشتك تبخير كلاس A) بودند. نتايج نشان داد كه رقم سيوند با ميانگين 436 سانتي‌مترمربع تحت رژيم رطوبتي شاهد (70 ميلي‌متر تبخير از تشت تبخير)، داراي بيشترين سطح برگ و رقم پيشتاز با 12/0 ميلي‌گرم در دقيقه تحت تنش (120 ميلي‌متر تبخير از تشت تبخير)، بيشترين فعاليت آنزيم كاتالاز را داشتند. افزايش فاصله آبياري از 70 به 130 ميلي‌متر تبخير تجمعي، منجر به كاهش سطح برگ، طول ساقه و ميزان ذخيره‌سازي هيدرات‌هاي كربن محلول و افزايش عدد كلروفيل‌متر (اسپد)، ميزان انتقال‌مجدد، كارايي انتقال مجدد هيدرات‌هاي كربن محلول و فعاليت آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيدان شد. ارقام گندم مورد بررسي از نظر ميزان ذخيره‌سازي هيدرات‌هاي كربن محلول، اختلاف معني‌داري نداشتند. در مقابل، از نظر ميزان انتقال مجدد و كارايي انتقال مجدد هيدرات‌هاي كربن محلول، رقم پيشتاز به‌ترتيب با ميانگين 362 ميلي‌گرم و 91 درصد بيشترين مقدار را داشت. بنا بر نتايج اين پژوهش، به جهت كارايي بالاي رقم پيشتاز در انتقال مجدد هيدرات‌هاي كربن محلول و همچنين ظرفيت بالاي آنزيمي، به‌ويژه در شرايط تنش خشكي، مي‌توان كشت اين رقم را براي مناطقي كه داراي محدوديت رطوبت در انتهاي فصل رشد مي‌باشند، در نظر گرفت. كليدواژه‌ها

Drought is one of the most important abiotic stresses which has serious effects on production and qual.ity of crops and increasing global climate changes make this situation more serious. To investigate the physiological responses of wheat cultivars under moisture constraint conditions, a factorial experiment based on randomized complete block design (RCBD) with three replications was conducted at the Research Farm of Agricultural and Natural Resources College of University of Tehran in 2014 -2015. Treatments included three cultivars of wheat recommended for the region (Pishtaz, Sivand and Parsi), and four moisture regimes (70, 90, 110 and 130 mm cumulative evaporation from evaporation pan). There was a significant interaction between the cultivars and moisture regimes in terms of leaf area index and activity of catal.ase enzyme, So that, Sivand cultivar with an average of 436 cm2 had the highest leaf area index and Pishtaz cultivar with 0.12 mg/min, had the highest activity of catal.ase enzyme. The results showed no significant difference in soluble carbohydrate contents. In contrast, Pishtaz cultivar had the highest mean remobilization of soluble carbohydrates and remobilization efficiency (362 mg and 91/1%, respectively). Moisture regimes also had different effects on the studied traits; so that, increasing the irrigation interval from 70 to 130 mm cumulative evaporation resulted in reduction of leaf area, stem length and carbohydrate storage and increase in the spad, the amount of remobilization of soluble carbohydrates, remobilization efficiency and activity of antioxidant enzymes.