ارزيابي عملكرد دانه و پايداري آن در ژنوتيپ‌هاي گندم نان در مناطق شور ايران

Evaluation of grain yield and its stability in bread wheat genotypes in saline regions of Iran

به­منظور شناسايي ژنوتيپ­هاي پر محصول و پايدار گندم نان براي مناطق شور كشور، 17 ژنوتيپ برتر به همراه سه رقم شاهد متحمل به شوري (افق، نارين و سيستان)، در پنج منطقه بيرجند، يزد، زابل، اصفهان و كرمان، به مدت دو سال زراعي (1395-97) تحت شرايط تنش شوري مورد ارزيابي قرار گرفتند. در تمام مناطق، آزمايش در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با چهار تكرار اجرا شد. نتايج واريانس مركب نشان داد كه اثر متقابل سال × مكان × ژنوتيپ براي عملكرد دانه معني­دار بود. به‌منظور ارزيابي دقيق­تر اثر متقابل و بررسي وضعيت ژنوتيپ­ها از لحاظ پايداري عملكرد دانه، تجزيه AMMI انجام شد و برخي از آماره­ها پارامتري و ناپارامتري پايداري محاسبه شد. بر اساس نتايج باي پلات AMMI2 و مقادير هر يك آماره­هاي پايداري، ژنوتيپ­هاي G1، G2، G3، G6، G9، G10 و G20 به‌عنوان ژنوتيپ­هاي پايدار شناخته شدند. نتايج تجزيه همبستگي نشان داد كه در بين تمام آماره­هاي پايداري، تنها ASV رابطه مثبت و معني­دار با عملكرد دانه داشت. به‌طور‌كلي و بر اساس نتايج به دست آمده، ژنوتيپ G9 نسبت به ارقام شاهد (G1، G2 و G3) و ساير ژنوتيپ­ها، داراي بالاترين عملكرد دانه (60/4 تن در هكتار) بود؛ از اين­رو اين ژنوتيپ مي­تواند به عنوان يك رقم پر محصول­ و پايدار براي كشت در مناطق مستعد شوري انتخاب و معرفي شود. كليدواژه‌ها

To identify bread wheat genotypes with higher grain yield and stability in saline regions of Iran, 17 elite genotypes along with three salinity tolerant control (Ofogh, Narin and Sistan) were evaluated in five regions including Birjand, Yazd, Zabol, Isfahan and Kerman, during two consecutive cropping seasons (2016-2018) under saline conditions. In all regions, the experiments were performed based on the randomized complete block with four replications. The result of combined analysis of variance indicated that the interactions of year×location×genotype were significant. To dissection of genotype-by-environment interaction (GE) and yield stability of genotypes, AMMI analysis and several parametric and non-parametric statistics were estimated. Based on AMMI2's biplot and stability statistics, G1, G2, G3, G6, G9, G10 and G20 genotypes were identified as the most stable genotypes. The results of correlation analysis showed that among all stability statistics, only ASV had a positive and significant association with grain yield. Taken together, our results revealed that G9 genotype had the highest grain yield (4.60 t. ha–1); hence, this genotype can be recommended as a high-yielding and stable genotype for cultivation in saline-prone regions of Iran.