خوانش شهرسازي معنا گرا در شكل گيري كالبدي شهر در نظام شهرسازي دورۀ صفويه در ايران

Semantic Reading of the Safavid Period Urban Planning in the Formation of the City's Physical in Iran

بيان مسأله: در شهرسازي معناگرا در دوره صفويه، فضاي شهري فقط يك موضوع كالبدي تلقي نمي شود، بلكه آن را نمودي از معاني پر رمز و راز مي دانستند تا طراح بتواند پيام هاي معنوي را بصورت عبور از واقعيت به مجاز، در كالبد شهر ماديت ببخشد. مساله اين است كه در شهرسازي معاصر ايران، دچار بحران معنويت در طراحي فضاهاي شهري شده ايم. حال سؤال اساسي اين است چگونه مي توان مفاهيم معناگرايي صريح و ضمني را در شكل گيري كالبد شهر عينيت بخشيد؟ هدف: قرائت شهرسازي معنا گرا در دوره صفويه در شكل‌گيري كالبدي شهر اصفهان و كاربست آن در ساخت كالبدي شهر هاي معاصر ايران، هدف اصلي اين پژوهش است. روش:پژوهش حاضر از نظر اهداف، بنيادي و كاربردي و از نظر ماهيت و روش، توصيفي تحليلي است؛ از نظر شيوه گردآوري داده‌ها، مبتني بر متن كاوي اسناد و مدارك و مشاهدات ميداني و بالاخره از نظر تجزيه و تحليل داده‌ها، از نوع پژوهش كيفي است. يافته‌ها: با تأمل در سيماي بصري سازمان فضايي شهر در دوره صفويه، به وضوح تجلّي نظام مادي (نظم آب، نظم گياه، نظم خاك، نظم هوا، نظم خاك) و نظام معنايي (نظم مقدس) آشكار مي گردد. عبور از واقعيت به مجاز از طريق بهره‌گيري از عناصر طبيعي با بازي‌هاي شكلي و نمادين، به منظور ايجاد حس مكان و اين هماني با فضا، وحدت و كثرت و پيوستگي فضايي و... متأثر از شهرسازي معناگراي ناظر بر آن بوده است. نتيجه­ گيري: توسعه شهري در دوره صفويه بازتاب ترجمان فضايي معيارهاي معناشناسانه در راستاي تلفيق نوآورانه براي قابليت‌هاي خود، در پاسخگويي توأمان به نياز‌هاي كالبدي، رواني و معنوي مردم بوده است. در وضعيت كنوني، بافت و ساخت كالبدي شهرهاي ايران با تاكيد بر انقطاع تاريخي و تجدد طلبي در پي تغيير شكلي و نه محتوايي، نشان از بحران معنويت در ساخت كالبدي آن دارد. تازه هاي تحقيق شناسايي آموزه هاي معنايي در وجوه غير كالبدي فضاهاي شهري، از قبيل انعكاس اعتقادات اسلام و احكام شرعي، ارزشهاي فضايي و شكلي عالم كبير در عالم صغير، برتري وحدت معنايي بر هماهنگي ظاهري و برتري سلسله مراتب معنوي بر دنيوي و تمسك به نظام آب، خاك،كاشت، هوا و نظم مقدس براي عبور از واقعيت به مجاز، از نكاتي هستند كه در تجسد كالبدي شهر در دوره صفويه برجسته هستند. كليدواژه‌ها

Background: In semantic urban planning in the Safavid period, urban spaces were not only considered a physical issue, but also known as a manifestation of mysterious meanings in order to the designer could materialize the spiritual messages in the body of the city as permitted by the passage of reality. We have experienced a spiritual crisis in the design of urban spaces in contemporary Iranian urban planning. Now the fundamental question is how can the concepts of explicit and implicit semantics be objectified in the formation of the city’s body? Objectives: The main purpose of this study is to read semantic urban planning in the Safavid period in the physical formation of Isfahan and its application in the physical construction of contemporary cities in Iran. Methodology: The present study in terms of objectives is fundamental and applied; In terms of nature and method is descriptive-analytical; In terms of data collection method is text mining of documents and field observations; and is qualitative in terms of data analysis. Results: Reflecting on the visual appearance of the city's spatial organization in the Safavid period, the manifestation of the material system (water order, plant order, soil order and air order) and the semantic system (sacred order) are clearly revealed. The passage of reality through the use of natural elements with formal and symbolic games in order to create a sense of place and this identity with space, unity, plurality and spatial coherence, etc. has been influenced by the semantic urbanism viewed it. Conclusion: Urban development in the Safavid period was a reflection of the spatial translation of semantic criteria in order to integrate innovatively for its capabilities in responding to both physical, psychological and spiritual needs. In the current situation, the texture and physical construction of Iranian cities with emphasis on historical discontinuity and modernity following the transformation of form rather than content, shows the crisis of spirituality in its physical construction.