تبيين و تحليل راه‌هاي ارتباط و گفتگوي بين مذاهب در انديشة فقهي اماميه (مطالعة موردي: مدارا با مخالفان مذهبي)

Explaining and analyzing the ways of communication and dialogue between religions in Imami jurisprudential thought

ارتباطات ميان­ مذهبي و گفتگوي پيروان مذاهب با يكديگر از مهم­ترين ضرورت­ها در عصر حاضر است. بهره­ گيري از دانش فقه به‌مثابه علم بيانگر وظيفة عملي مكلفان، نقش بسزايي در تبيين راه­هاي اين ارتباط و گفتگو دارد. از جمله گزاره­ هاي فقهي كه مي­تواند به‌عنوان يكي از راه ­هاي گفتگوي بين مذاهب موردتوجه قرار گيرد، مدارا با مخالفان مذهبي به‌مثابه ملايمت، ملاطفت و نرم ­خويي در ارتباط با ايشان است. در انديشة فقهي مشهور فقهاي اماميه، مشروعيت رفتارهاي مداراجويانه با مخالفان در قالب آموزة تقيه موردتوجه قرار گرفته و انجام رفتار مداراتي به شرايط اضطرار و خوف از ضرر و خطر منوط شده است. در مقابل، برخي ديگر از فقيهان اگرچه از رفتار مداراتي در قالب تقيه سخن گفته ­اند، آن را متقوم به ضرر ندانسته و حتي خوف از حصول ضرر را در مشروعيت چنين رفتاري لحاظ نكرده ­اند. مقالة حاضر كه يك پژوهش توصيفي - تحليلي است باتوجه‌به اهميت طرح گفتگوي پيروان مذاهب به‌عنوان يك اصل اولي و نه يك تاكتيك موقتي و مشروط به شرايط اضطراري، ادلة هر دو ديدگاه پيش‌گفته را به نقد كشيده و مقتضاي روايات را انجام رفتارهاي مداراجويانه و حسن معاشرت با مخالفان مذهبي به‌عنوان يك اصل اساسي و هميشگي در ارتباطات و گفتگوهاي ميان­ مذهبي دانسته است.

Interfaith communication and the conversation of followers of religions with each other is one of the most important necessities in the present age. Utilizing the knowledge of jurisprudence as a science expressing the practical duty of those in charge has a great role in explaining the ways of this communication and dialogue. Among the jurisprudential propositions that can be suggested as one of the ways of dialogue between religions, tolerance with religious opponents as gentleness, kindness and softness in relation to them. In the well-known jurisprudential thought of Imami jurists, the legitimacy of tolerant behaviors with opponents has been considered in the form of the doctrine of taqiyyah, and the practice of tolerant behavior has been conditioned by emergency and fear of harm and danger. On the other hand, some other jurists, although they have spoken of the behavior of orphans in the form of taqiyyah, have not considered it harmful and have not even considered the fear of receiving harm in the legitimacy of such behavior. The present article, which is a descriptive-analytical study, while considering the arguments of both views, considered the promotion of tolerant behaviors in the form of taqiyyah as only a temporary and unique emergency tactic and finally the necessity of tolerance and good association with religious opponents as a first principle. an‎d it has resulted in fundamental communication and interfaith dialogue.