بررسي تنوع جمعيت هاي بومادران (Achillea biebersteinii Afan. و Achillea wilhelmsii C. Koch) استان آذربايجان غربي بر اساس صفات مورفولوژيكي، درصد و تركيبات اسانس

Evaluation of diversity of yarrow (Achillea biebersteinii Afan. and Achillea wilhelmsii C. Koch) populations in West-Azerbaijan province based on morphological traits, essential oil percentage and composition

ر پژوهش حاضر تنوع 10 جمعيت بومادران شامل گونه هاي بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) و بومادران كوتاه دشتي (Achillea wilhelmsii C. Koch) رويشگاه هاي استان آذربايجان غربي شامل (اروميه- نازلو، اشنويه- شهرك صنعتي، نقده- محمد شاه سفلي، مهاباد- عيسي كندي، مياندوآب- چالخاماز، سيمينه- خروجي شهر، بوكان- علي آباد، محمودآباد- حسين آباد، شاهين دژ- ساروجه و سردشت- نلاس) مورد ارزيابي قرار گرفت. تركيبات اسانس سرشاخه هاي گل دار جمعيت ها با دستگاه كروماتوگرافي گازي متصل به طيف نگار جرمي (GC/MS) شناسايي شد. تجزيه خوشه اي جمعيت ها را در سه گروه مجزا قرار داد. در مجموع 23 تركيب در اسانس گونه بومادران زرد و 27 تركيب در اسانس گونه بومادران كوتاه دشتي شناسايي شد. بازده اسانس گونه بومادران زرد از 0/56 تا 1/10 درصد و بازده اسانس گونه بومادران كوتاه دشتي از 0/49 تا 0/68 درصد متفاوت بود. در بين گونه بومادران زرد، جمعيت نقده داراي بيشترين بازده اسانس و در بين گونه بومادران كوتاه دشتي، جمعيت بوكان ميزان بالاي تركيب 1،8-سينيول (%72/88)، جمعيت مياندوآب ميزان بالاي كامفور (%57/98) و كامفن (%5/58) و جمعيت شاهين دژ ميزان بالاي پيپريتون (%32) را به خود اختصاص دادند. جمعيت هاي نقده متعلق به گونه بومادران زرد و جمعيت هاي بوكان، مياندوآب و شاهين دژ متعلق به گونه بومادران كوتاه دشتي از نظر عملكرد و ماده موثره برتر بودند و مي توانند در صنايع وابسته و داروسازي و برنامه هاي به نژادي مورد استفاده قرار گيرند.

In this study diversity of 10 populations belong to Achillea biebersteinii Afan and Achillea wilhelmsii C. Koch in natural habits of West-Azerbaijan province including (Urmia-Nazlu, Oshnaviyeh-Shahraksanati, Naghadeh Mohammadshahsofla, Mahabad-Esakandi, Miandoab-Chalkhamaz, Simineh-Khorojishahr, Bukan-Aliabad, Mahmoodabad-Hosseinabad, Shahindezh-Sarojeh and Sardasht-Nalas) were evaluated. Essential oil composition of the aerial parts of plant was identified by (GC/MS) gas chromatography. Cluster analysis divided the populations into three distinct groups. In general 23 and 27 components were identified in the essential oil ofA. biebersteinii and A. wilhelmsii, respectively. The essential oil percentage of the A. biebersteinii was 0.56 to 1.10 and the essential oil percentage of the A. wilhelmsiiwas 0.49 to 0.68%. The population of Naghadeh belongs to A. biebersteinii had the highest essential oil percentage and the population of Bukan belongs to A. wilhelmsii had the highest amount of 1,8-cineole (72.88%), the population of Miandoab (A. wilhelmsii) was high in camphor (57.98%) and camphon (58.5%) and the Shahindezh population belongs to (A. wilhelmsii) had the high levels of piperiton (32%). Populations of Naghadeh belongs to (A. biebersteinii), Bukan (A. wilhelmsii), Miandoab (A. wilhelmsii) and Shahindezh (A. wilhelmsii) were superior in terms of performance and efficacy that can be used for the pharmaceutical industry and breeding programs.