جريان‌شناسي و تبارشناسي ترجمه و اقتباس از داستان «محاكمه انسان و حيوانِ» رسائل إخوان‌الصفا در زبان فارسي (و تركي)

Genealogy of Translations and adaptations of the Story "The Animals Lawsuit against Humanity" Ikhwana Al-Safa in Persian (and Turkish)

داستان محاكمه انسان و حيوان كه قديم‌ترين روايت موجود از آن در رساله‌هاي عربي إخوان‌الصفاست، در دو دوره زماني سده هشتم و سده سيزدهم قمري بيشتر مورد توجه نويسندگان زبان فارسي (و تركي) قرار گرفته است. در اين دو دوره، دوازده ترجمه و اقتباس از اين داستان شناسايي شده، كه اين تحقيق در پي معرفي و كشف تبارشناسي و جريان‌شناسي و در كل ارتباط بين آنهاست. بر اساس يافته‌هاي اين تحقيق، سه جريان اصلي و يك جريان فرعي (التقاطي) در اين ترجمه و اقتباسها وجود دارد: جريان اصلي شاكله روايت عربي (پيرنگ، زمان و مكان، شخصيتها و خط سير داستان) را حفظ كرده و تغييرات بنيادين در آن نداده است. دخل و تصرفات اين جريان، عمدتا تغيير سبك نگارش آن از نثر مرسل به نثر مصنوع بوده است. جريان دوم، داستان را تلخيص كرده است و جريان سوم كه با ابتكار ميرحسيني هروي آغاز مي‌شود، تغييرات بنيادين در روايت داده و داستاني با ساختار، خط سير و پيرنگ متفاوت ارايه مي‌دهد. در اين جريان، گرچه مضامين اصلي گفتگوها و برخي شخصيت‌ها حفظ مي‌شود، طرح و خط سير داستان، در پرتو گفتمان عرفاني باز توليد مي‌شود. نمود تاثير گفتمان عرفاني، در افزودن تم «سفر» و «پير» و برپايي دادگاه‌هاي هفتگانه در هفت روز و همچنين موضوعات گفتگوهاست. سرانجام در روايت مجمع‌النورين ملا اسماعيل سبزواري، سه شاخه مذكور تركيب مي‌شود و در آن مضمون و محتوا از شاخه اول و ساختار از شاخه دوم اقتباس مي‌گردد.

The story of "The Animals Lawsuit against Humanity", the oldest version of which is found in the Arabic Epistles oF Ikhwana al-Safa, has received more attention from Persian (and Turkish) writers in the two periods of the eighth and thirteenth centuries. In these two periods, twelve translations and adaptations of this story have been identified, which this study seeks to introduce and discover genealogy and the relationship between them in general. Based on the findings of this study, there are three main streams and one sub-stream (eclectic) in these translations and adaptations: the main stream maintains the structure of the Arabic narrative (plot, time and place, characters and trajectory of the story) and fundamental changes has not given. The intrusions and occupations of this steam have been mainly the change of its writing style from the sent prose to the artificial prose. The second stream summarizes the story; and the third stream, which begins with the initiative of Mir Hosseini Heravi, makes fundamental changes in the narrative and presents a story with a different structure, trajectory, and plot. In this process, although the main themes of the conversations and some characters are preserved, the plot and trajectory of the story are reproduced in the light of mystical discourse. The manifestation of the influence of mystical discourse is in adding the theme of "travel" and "Pir" and setting up seven courts in seven days, as well as the topics of conversation.