تبيين نگرش غايتمدارانة فارابي نسبت به موسيقي

Explaining Fārābī’s Teleological View of Music

نگرش خاصِ فارابي به موسيقي حكايت از اهميت علت غايي براي موسيقي نزد وي دارد. در انديشة فارابي، موسيقي با انديشة منطقي و فلسفة سياسي مرتبط است و اين ارتباط در نظام موسيقايي او مؤثر است. ارتباط موسيقي با منطق و سياست از طريق غايت موسيقي برقرار مي شود؛ به اين نحو كه صناعت شعري بعنوان بخشي از منطق، تعيين‌كنندة غايت موسيقي است و در طول اين نسبت، با فلسفة مدني (سياست) نيز ارتباط پيدا مي كند. بازتاب اين ارتباط ها را مي توان در مباحث وي در باب تعريف موسيقي، مشخص كردن مبادي آن، منشأ شكل گيري موسيقي، انواع موسيقي و دسته‌بندي و رتبه‌بندي آلات موسيقي، تشخيص داد. فارابي با توجه به علت غايي در موسيقي و همچنين مبادي موسيقي كه رياضيات توان بررسي آنها را ندارد، در تحليل موسيقي از رياضيات فاصله مي گيرد. او علت غايي موسيقي را با علت غايي شعر كه همان برانگيختن خيال براي نيل به سعادت نزد عموم است، برابر مي داند و بدين ترتيب بر وجه محاكاتي موسيقي تأكيد مي ورزد و موسيقي را از اينكه تنها امري سرگرم‌كننده باشد، خارج مي كند. نگرش غايتمدارانه‌، نتايجي در رويكرد كلي فارابي نسبت به موسيقي در پي داشته كه اين مقاله به تبيين آنها پرداخته است.

Fārābī’s specific view of music reveals the teleological importance of music for him. In his philosophy, music is connected with logical thought and political philosophy, and this connection plays an effective role in his musical system. The relationship between music, logic, and politics is established through the end of music. That is, the genre of poetry, as a part of logic, determines the end of music and also develops a relationship with civil philosophy (politics) in the course of this relation in the view of Fārābī. The reflection of such relationships can be seen in the definition of music, specifying its principles and source of its formation, types of music, and the classification and ranking of musical instruments. Given the final cause of music and its principles, which mathematics is not capable of explaining, Fārābī distances himself from mathematics when analyzing music. He equates the final cause of music with that of poetry, which is the same provoking of imagination to attain happiness for all. In this way, he emphasizes the imitative aspect of music and defines it as something more than a tool for entertainment. The teleological view yields some consequences for Fārābī’s general approach to music, which are the focal points of this paper.