بررسي خصوصيات ريخت‌‌ شناسي اكوتيپ‌‌هاي سه گونۀ ختمي (A. aucheri، A. arbelensis و Alcea koelzii) تحت شرايط رويشي متفاوت

Investigating Morphological Characteristics in Ecotypes of 3 Alcea Species (Alcea Koelzii, A. Arbelensis, and A. Aucheri) under Different Growing Conditions

گونه‌‌هاي مختلف جنسAlcea L. پراكنش وسيعي در مناطق مختلف ايران دارند. در اين پژوهش صفت‌‌هاي ماكرومورفولوژي مثل ويژگي‌‌هاي برگ، گل و ارتفاع گياه و صفت‌‌هاي ميكرومورفولوژي برگ از قبيل روزنه و كرك در اكوتيپ‌‌هاي سه گونۀ ختمي A. aucheri (Boiss) Alef.، A. arbelensis Boiss. and HAUSSKN. و Alcea koelzii Ridl. در شرايط رويشگاهي متفاوت، با هم مقايسه شد. اين صفت‌‌ها بين اكوتيپ‌‌هاي مختلف هر گونه و بين گونه‌‌ها متفاوت بود. تمامي صفت‌‌ها ازجمله محيط، مساحت، طول سلول محافظ روزنه، عرض بزرگ روزنۀ روي برگ، تراكم كرك در سطح پشتي برگ و ارتفاع ساقه در گونۀ A. koelzii به شكل چشمگيري نسبت به دو گونۀ ديگر بيشتر بود. براساس مشاهدات، روزنه‌‌ها از نوع آنيزوسيتيك و در سطح زير برگ تراكم روزنه بيشتر از روي آن بود. بين تراكم روزنه‌‌اي و اندازۀ روزنه ارتباط معكوسي مشاهده شد؛ همچنين همبستگي مثبت و معني‌‌داري بين ويژگي‌‌هاي ساختار روزنه‌‌اي با محيط و مساحت روزنه وجود داشت. بررسي‌‌ها نشان داد كرك‌‌ها اغلب از نوع ستاره‌‌اي و فرچه‌‌اي و تراكم كرك در سطح زير برگ بيشتر از سطح روي برگ بود. تغيير در صفت‌‌هاي ماكرومورفولوژي و ميكرومورفولوژي بين اكوتيپ‌‌هاي هر گونه، سازگاري زياد به شرايط رويشگاهي متفاوت را نشان مي‌‌دهد و اين ويژگي اهميت به‌‌سزايي در برنامه‌‌هاي ترويجي، اصلاحي و حفاظت ژنتيكي دارد؛ علاوه‌‌بر اين از ويژگي سازگاري گياه ختمي براي توسعۀ كشت در رويشگاههاي متفاوت به‌‌منظور توليد داروهاي گياهي بهره برده مي‌‌شود.

Different species of Alcea L. are widely distributed in different regions of Iran. In the present study, macromorphological factors such as leaf characteristics, flower, plant height, and leaf micromorphological factors such as stomata and hairs in the ecotypes of Alcea koelzii, A. arbelensis, and A. aucheri were compared under different habitat conditions. These characters were different among different ecotypes of each species and among species. All traits, including stomatal perimeter, stomatal area, guard cell length, large width of stomata on leaves, hair density on the surface below the leaves and stem height were significantly higher in A. koelzii than the other two species. The stomata were anisocytic type. The results showed that under the leaves, the stomata density was higher than the upper surface of the leaf, and there was an inverse relationship between the stomatal density and stomatal size. There was also a positive and significant correlation between the characteristics of the stomatal structure with the stomatal perimeter and the stomatal area. The study showed that the hair density in the lower surface of the leaf was higher than its upper surface. The hairs were mostly stellar and multi-branched. The changes in macro and micromorphological characters of ecotype, such as changes in size and density of stomata and hairs, indicated high adaptation to different habitat conditions, and this is particularly important in propagation, breeding, and genetic conservation programs. The morphological diversity of Alcea L. showed that it was compatible with different environmental conditions and therefore can be easily expanded to produce medicinal products.