بررسي تطبيقي نمايشنامه هاي «افعي طلائي» اثر علي نصيريان و «پايين، گذر سقاخانه» اثر اكبر رادي در پردازش شخصيت هاي لوتي و لومپن

A Comparative Study of the Plays “The Golden Viper” by Ali Nasirian and “Beneath the Saqqakhaneh Passage” by Akbar Radi in the Processing of Loti and Lumpen Characters with Attitude of Lucien Goldman

با توجه به فضاي گفتماني توليد آثار نمايشي در هر دوره، شخصيت هاي نمايش، عناصر هويتي خويش را تعريف، توليد و مشخص مي كنند. هويت ها بر اساس سازه هاي اجتماعي با تكيه بر حافظه جمعي و تمام منابع معرفتي و در نظر گرفتن ساختار عيني اجتماعي به وجود آمده اند، اما همه عناصر هويتي جايگاه و اهميت يكساني ندارند. همواره بخشي از عناصر هويتي در نمايش ها نقش بيشتري ايفا مي كنند و ديگر عناصر پنهان مي مانند. به عقيده لوسين گلدمن خصلت جمعي آفرينش ادبي پيامد آن است كه ساختار آثار با ساختارهاي ذهني گروه هاي اجتماعي درون جامعه شكل مي گيرد. در نتيجه هنرمند يا نويسنده محصول اجتماع است. مقاله حاضر سعي كرده است با استناد به نظريه لوسين گلدمن به تحليل و مقايسه ي شخصيت پردازي دو نمايشنامه افعي طلايي و پايين، گذر سقاخانه بپردازد و تصوير دقيق تري از انسان در واكنش به شرايط اجتماعي و اقتصادي حاكم بر عصر مدرن با فرهنگ متفاوت لوتي و لومپن نشان دهد. هدف آن است كه دريابيم: پس از شروع تياتر به مفهوم غربي آن در ايران، تفاوت و شباهت هاي حضور شخصيت هاي لوتي و لومپن چگونه در اين آثار رخ مي دهد؟ اين مطالعه، با روش تحقيق كيفي صورت گرفته است و نتايج حاصل بيانگر اين نكات هستند كه اگرچه دو قشر نامبرده در ابتدا خاستگاه مشتركي كه همان عياران گذشته بوده اند، دارند. اما در ادامه ي مسير بنا به شرايط اجتماعي- اقتصادي و سياسي به دو راه متفاوت رفته اند و در اين ميان لوتي ها كه رد پاي آن ها تا انت هاي دوره ي قاجار قابل پيگيري است، در دوره ي پهلوي ، قشر مذكور در دسته هاي لومپن ها تحليل و جذب مي شوند. چنانكه به نظر مي رسد علي نصيريان در شخصيت پردازي نمايشنامه ي افعي طلايي كه رگه هايي از درام عرفاني در آن قابل مشاهده است، بيشتر به سبب همين رويكرد عرفاني شخصيت هايش به لوتي ها متمايل گشته اند. در حالي كه در مقابل اكبر رادي با تمسك به نگاهي جامعه گرا در شخصيت هاي نمايشنامه ي پايين، گذر سقاخانه تصوير واضحي از تيپ لومپن كه بيانگر واقعيت اجتماعي اين قشر در دوران معاصر است را ارايه مي دهد.

According to the discourse atmosphere of the production of plays in each period, the characters of the play define, produce and specify their identity elements. Identities are formed based on social structures relying on collective memory and all epistemological sources and with considering the objective social structure, but not all elements of identity have the same status and importance. Some elements of identity always play a greater role in plays and other elements remain hidden. According to Lucien Goldman, the collective nature of literary creation is the consequence of this issue that the structure of works is shaped by the mental structures of social groups within society. As a result, the artist or writer is the product of society. The present article tries to analyze and compare the characterization of the two plays “The Golden Viper” and “Beneath the Saqqakhaneh Passage «, based on Lucien Goldman›s theory, and gives a more accurate picture of human in reacting to the prevailing social and economic conditions of modern times with different culture of Loties and Lumpens. The aim is to find out: After the beginning of theater in its western sense in Iran, how the differences and similarities of the presence of Lottie and Lumpen characters occur in these works? This study has been done with the method of qualitative research and the results indicate that although the two groups initially have a common origin that were the same as in the past. But in the continuation of the path, according to the socio-economic and political conditions, they have gone in two different ways. In the meanwhile the Loties who can be found till Qajar period, are analyzed and absorbed in the lumen groups. It seems that Nasiriyan in the characterization of the play «The Golden Viper» in which traces of mystical drama can be seen, have become more inclined to the Loties because of this mystical approach of his characters. In contrast, Akbar Radi, relying on a socialist view of the characters in the play «Beneath the Saqqakhaneh Passage «, provides a clear picture of the Lumpen architype, which reflects the social reality of this stratum in the contemporary era.