مطالعه روش‌هاي ايجاد هستي‌شناسي: شناسايي مولفه‌ها و ويژگي‌ها بر مبناي تحليل پژوهش‌هاي انجام شده

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسايي و طبقه بندي روش‌هاي ايجاد هستي‌شناسي و ويژگي‌ها و شاخص‌هاي مورد توجه در اين روش‌ها برمبناي مطالعات صورت گرفته در اين حوزه انجام شده است. روش: به منظور تحقق اهداف مورد نظر، پژوهش پيش رو براي نخستين بار با استفاده از روش فراتركيب به بررسي نظام‌مند و تحليل پژوهش‌هاي انجام شده در حوزه روش‌هاي طراحي و ساخت هستي‌شناسي پرداخت. برهمين اساس 59 منبع (مقالات پژوهشي و مقالات كنفرانس‌ها و پايان نامه) از ميان منابع موجود جستجو شده، برگزيده و تحليل شدند. به منظور اعتبارسنجي نتايج از ضريب توافق خبرگي كاپا استفاده شد. سپس بر اساس نتايج حاصل از آن اقدام به ارائه چارچوبي شامل طبقه بندي روش‌ها و ويژگي‌ها و مفاهيم مورد توجه در هر يك از منابع مورد بررسي نمود. يافته‌ها: در نتيجه تحليل مطالعات 64 مولفه (حاصل از 140 كد اوليه )، 43 مفهوم و 10 مقوله اصلي حاصل شد. اصالت: ويژگي‌ها و شاخص‌هاي حاصل شده، چارچوبي عمومي براي طراحي و ساخت هستي‌شناسي مبتني بر پژوهش‌هاي صورت گرفته ارائه مي‌دهد و علاوه بر آن با ارائه شمايي از پژوهش‌هايي كه تاكنون در اين حوزه صورت گرفته، پژوهشگران حوزه طراحي و ساخت هستي‌شناسي را تا حد زيادي از جستجو، مطالعه و تحليل منابع متعدد و پراكنده بي‌نياز مي‌گرداند. بدين صورت كه با ارائه ويژگي‌ها و نقاط اصلي اين روش‌ها كار انتخاب روش‌هاي ساخت هستي‌شناسي متناسب با ملزومات حوزه مورد نظر براي سازندگان آن تسهيل شود

Objective: Ontologies are effective tools for organizing and retrieving information. They are more compatible with semantic information retrieval systems and environment. Several methods and approaches have been proposed for designing and building ontologies. The aim of this study is to categorize ontology building methods and identify their important features and requirements. Methodology: The present research is a qualitative study using meta-synthesis method to analyze selected studies (include scientific journal and conference papers from available resources) in the area of designing and building ontologies. Accordingly, 59 articles were selected and reviewed among resources. After analyzing articles, a framework includes identified designing and building ontologies methods’ categories and features were presented. Findings: Based on the analysis of the studies, 140 codes, 43 concepts and 10 categories were obtained. The categories include: social and user-centered; Philosophical approaches and methods based on logic, mathematics and probability; Knowledge organization approaches; Methods based on the application of engineering principles; Methods based on natural text and language processing; Automatic and semi-automatic building methods; Facilitated environment-based and software supported building methods; Risk analysis methods; Methods focused on acquiring knowledge and Methods based on the integration of existing ontologies. Originality: Present study is one of the first one which analyze ontology building approaches using meta-synthesis method. It provides a general framework and guidance for researchers who want to create ontologies in different subject domains. The proposed framework can be used to select suitable method based on different features and prerequisites for creating ontology.