مقايسه ژنوتيپ هاي گندم نان متحمل به تنش كم آبي آخر فصل رشد با استفاده از شاخص هاي تحمل تنش

Comparison of Bread Wheat Genotypes Tolerant to Late Growth Stage Water Deficit Stress using Stress Tolerance Indices

تنش كم آبي آخر فصل رشد از مهم ترين عوامل محدودكننده توليد گندم در مناطق خشك و نيمه خشك از جمله ايران مي باشد و يكي از راهكارهاي مقابله با آن معرفي ارقام متحمل با شرايط تنش است. در اين تحقيق، واكنش 15 ژنوتيپ آبي گندم نان پاييزه به تنش كم آبي آخر فصل رشد، با استفاده از شاخص هاي تحمل به تنش مورد بررسي قرار گرفت. ژنوتيپ هاي گندم نان به صورت جداگانه تحت شرايط آبياري نرمال و تنش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه و در سال 1395 ارزيابي شدند. نتايج تجزيه واريانس بيانگر وجود تنوع ژنتيكي بين ژنوتيپ هاي مورد مطالعه بر اساس شاخص هاي تحمل به تنش كم آبي بود. مقايسه ميانگين ژنوتيپ ها از نظر عملكرد در شرايط نرمال و تنش و نيز شاخص هاي تحمل نشان داد كه ژنوتيپ هاي Mihan و Nwau15/Attila//Shark/F4105W2.1 مي توانند ژنوتيپ هاي مناسبي براي كشت در شرايط تنش كم آبي آخر فصل رشد باشند. گروه بندي ژنوتيپ ها بر اساس شاخص هاي تحمل مورد مطالعه، آنها را در 3 گروه مجزا قرار داد. در بين شاخص هاي مورد مطالعه، شاخص هاي GMP، STI، YSI و SSI به واسطه دارا بودن همبستگي معني دار با عملكردهاي محيطي، بهترين شاخص ها براي گزينش ارقام متحمل به تنش آخر فصل شناسايي شدند. نتايج پلات هاي سه بعدي نشان داد كه ژنوتيپ هاي Zarrin و Nwau15/Attila//Shark/F4105W2.1 از نظر شاخص هاي GMP، STI و SSI داراي بالاترين عملكرد در شرايط تنش و بدون تنش بوده (گروه A) و مي توانند در شرايط تنش رطوبتي آخر فصل رشد بكار گرفته شوند.

Water deficit stress in the late growth stage is one of the limitation factor of wheat production in arid and semi-arid regions such as Iran and introduction of stress tolerant varieties is one the strategies that conquer to it. In this research, the reaction of 15 bread wheat genotypes against to water deficit stress at the late growth stage were inspected using stress tolerance indices. Hence, bread wheat genotypes were studied in both normal and stress states separately using randomized complete block design with three replications in farm condition. Analysis of variance revealed significant differences among studied genotypes based on tolerance indices. Mean comparison manifested that genotypes 3 and 8 could consider as suitable genotypes for water deficit stress at the late growth stage. Classification of genotypes based on studied tolerance indices located them into three groups. Among studied indices, GMP, STI, YSI and SSI were identified as suitable indices in selection of tolerant genotypes for water deficit stress at the late growth stage because they possessed significant relation with environmental yields. Results of triangle plots showed that genotypes 3 and 8 have the highest seed yield in both stress and non-stress conditions based on GMP, STI and SSI indices (Group A) and could effectively use in water stress state in the late growth stage.