اثر تنش خشكي در مراحل مختلف رشد بر انتقال مجدد مواد ذخيره اي در ژنوتيپ هاي سورگوم دانه اي

Effect of drought stress at different growth stages on dry matter remobilization in grain sorghum genotypes

به منظور بررسي اثر تنش خشكي بر عملكرد، اجزاي عملكرد دانه و پارامترهاي دخيل در انتقال مجدد مواد ذخيره اي در ژنوتيپ هاي سورگوم دانه اي، آزمايشي به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال 1393 در مزرعه مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خراسان جنوبي اجرا گرديد. فاكتور اصلي شامل آبياري نرمال (شاهد)، قطع آبياري در مرحله رشد رويشي (مرحله رويت آخرين برگ به صورت لوله اي) و قطع آبياري در مرحله رشد زايشي (50 درصد بوته ها در مرحله آغاز گلدهي) و فاكتور فرعي شامل ژنوتيپ هاي KGS29،MGS2 ،KGS33 ، سپيده، KGFS27،MGS5 ،KGFS5 ،KGFS17، KGFS13 و KGFS30 بودند. نتايج نشان داد تنش خشكي تاثير معني داري بر عملكرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در پانيكول داشته و سبب كاهش آنها گرديد. ميزان كاهش عملكرد دانه در بالاترين سطح تنش خشكي (قطع آبياري در مرحله رشد رويشي) نسبت به تيمار شاهد معادل 42 درصد بود. ژنوتيپ KGFS13داراي بالاترين عملكرد دانه بود. اثر تنش خشكي بر پارامترهاي ARDM (ميزان مواد ذخيره اي انتقال يافته) و %REP (سهم دانه از انتقال مجدد مواد ذخيره اي) در سطح احتمال 5 درصد معني دار گرديد و اين اثر در مورد %REE (بازدهي انتقال مجدد) معني دار نشد ولي هر سه پارامتر با اعمال تنش رطوبتي و افزايش شدت تنش خشكي افزايش چشمگيري نشان دادند. به طوركلي مي توان گفت كه فرايند انتقال مجدد به عنوان يكي از مكانيزم هاي مطلوب و انتخابي در ارقام و ژنوتيپ هاي سورگوم به ويژه در شرايط مواجهه با تنش خشكي قلمداد مي شود.

In order to evaluate the effect of water stress on grain yield and its components and parameters of dry matter remobilization in sorghum genotypes (Sorghum bicolor L.), a field experiment as a split plot design was carried out with three replications in 2014 at the research farm of the southern Khorasan Agriculture and natural resources research and education center. Main factors including normal irrigation (control), irrigation cut off in vegetative growth stage (emergence of terminal leaf as rolled) and irrigation cut off in generative growth stage (50% of plants in start of flowering) and genotypes including KGS29, MGS2, Sepideh, KGFS27, MGS5, KGFS5, KGFS17, KGFS13 and KGFS30 were as sub factors. Results showed that water stress had significantly effect on grain yield, biological yield, harvest index, 1000 seed weight, seed number per panicle and caused to decrement of them. The grain yield reduction was about 42% at the highest level of water stress (irrigation cut off in vegetative growth stage) in comparison with the control. The genotype KGFS13 had the highest grain yield, biological yield and harvest index. The effect of water stress was significant on ARDM (Amount of Remobilized Dry Matter) and %REP (Remobilization Percentage) at %5 probability level and this effect was not significant on %REE but each of those parameters were highly increased with water stress inducing and stress severity increasing. Generally, remobilization process can be considered as one of the optimal and selective mechanisms in sorghum cultivars and genotypes, especially in terms of drought stress condition.