جلوه هايي از كاركرد آيروني در نظام بلاغي قرآن كريم

آيروني يا وارونه گويي از شيوه هاي برجسته آشنايي زدايي ادبي است كه در آن مفهوم رويدادها در ژرفنا و سطح با يكديگر تفاوت دارد. جستار پيش رو كوشيده تا به روش تحليل محتوا و دقت نظر در مضامين قرآن كريم به مثابه يك متن ادبي، بن مايه ها و نشانه هاي پيدا و پنهان آيرونيك را در آن شناسايي، دسته بندي و تحليل نمايد. از اين رهگذر كوشش شده به اين پرسش پاسخ گوييم كه كاربست مفهوم آيروني (بالاخص طعنه طنزآميز) در متن اين كتاب مقدس، چه نتايج مضموني و اغراض ادبي در پي دارد. قرآن كريم به عنوان متن گفتاري، با توجه ويژه اي كه به مقوله فرهنگ دارد، در راستاي باورپذيري تعاليم و نيز جذب مخاطبان خود، از اين تكنيك زباني و شيوه گفتار ادبي سود جسته است. قرآن با تكيه بر عناصر آيروني، توانسته جلوه هنري خود را تا آستانه متني ادبيفرهنگي تعالي بخشد. پژوهش حاضر بر آن است تا نشان دهد گونه هاي متعدد و متنوع آيرونيك در نص قرآن كريم، در گستره اي فراتر از يك شگرد بلاغي يا هنري مطرح شده و غرض غايي آن، نه فقط پيدايي آيروني؛ بلكه ايجاد تنبّه و آگاهي نسبت به مضامين و معارف اخلاقي است كه دست مايه ايجاد ايماژهاي آيرونيك ادبي شده است. بر همين اساس از ميان ايماژهاي آيرونيك كه متن قرآن كريم از آن بهره مند شده، مواردي مانند: تعريض به وحياني نبودن قرآن، پرهيز از تكبر، عبور شتر از سوراخ سوزن، خفه كردن بدانديشان به دست خودشان، اندام پوشالي منافقان و نيز شكستن بتها، در راستاي تبيين جلوه هاي بلاغي اين شيوه نقد ادبي و كاربست آن در تاثيرگذاري متن قرآن، تبيين و تحليل موضوعي شده است.