واكاوي و نقد اشاره‌هاي علمي در حاشيه ترجمه دشتي و تطبيق آن با نهج‌البلاغه

امام علي(ع) در گسترۀ مباحث مطرح‌شده در نهج‌البلاغه و در جهت تبيين نظم و غايت‌مندي جهان خلقت، انسان را متوجّه حقايقي از آفرينش ساخته‌اند كه بسياري از آن‌ها را مي‌توان با كشفيّات علمي معاصر همسو دانست. محمّد دشتي در حاشية ترجمة خود، برخي از اين مباحث را با علوم رايج در عصر حاضر مطابقت داده و كلام امام(ع) را اشاره‌اي به اين علوم معرفي كرده است. در پژوهش حاضر سعي شده است كه با روش توصيفي ـ تحليلي و با مقايسة محتواي اين علوم با سخنان امام(ع)، گفته‌هاي دشتي مورد نقد و بررسي قرار گيرد. برآيند پژوهش نشان داد كه بيشتر علوم ذكرشده در حاشيۀ ترجمة دشتي، از جمله مبحث امواج الكترومغناطيس، صوت‌شناسي و حشره‌شناسي، به دليل وجود نكات دقيق يا مباحث كلّي و گستردة علمي در نهج‌البلاغه، صحيح است و مي‌توان سخنان امام(ع) را اشاره‌اي به اين علوم دانست، حال آن‌كه در مواردقابل‌توجهي، ازجمله فلزشناسي، سنگ‌شناسي و حيوان‌شناسي، توجيه علمي مشخّصي وجود ندارد و در كلام امام(ع) اشاره‌اي به علوم يادشده ديده نمي‌شود. هم‌چنين در شمار اندكي از آن‌ها، دقّت لازم در بيان عنوان علم، صورت نگرفته است. بدين معنا كه برخي، به‌عنوان يك رشتة علمي مستقل مطرح نيست يا عنوان علم ارائه شده از سوي دشتي با تعاريفي كه در كتاب‌هاي تخصصي آمده هم‌خواني ندارد.