چكيده فارسي :
سابقه و هدف: جنس Crataegus در ايران، پراكندگي وسيعي دارد. اين جنس متعلق به تيره Rosaceae، گياهي باغي و داراي خواص دارويي است. زالزالك از تنوع وسيع گونه‌اي و دارويي برخوردار بوده و در طب سنتي و در درمان بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي، سرطان‌ها، ديابت، كاهش اضطراب و اختلالات خواب، كاربرد گسترده‌اي دارد. ميوه‌ها، برگ‌ها و گل‌هاي زالزالك، داراي تركيبات ثانويه شيمياييِ زيادي مانند فنل‌ها، فلاونوئيدها، اليگومريك پروسيانيدين‌ها، تري‌ترپن اسيدها، اسيدهاي ارگانيك، استرول‌ها و مقدار كمي از آمين‌هاي فعال‌كننده تحركات قلبي هستند. وجود تركيبات آنتي‌اكسيداني در زالزالك، دليلِ اثراتِ درمانيِ سودمندِ آن است. آنتي‌اكسيدان هاي موجود در ميوه‌ها و غذاها، اثرات منفيِ راديكال‌هاي آزاد در بدن انسان را خنثي مي‌كنند. با توجه به اين موضوع كه تاكنون مطالعه‌اي در مورد گونه‌هاي موجود زالزالك در منطقه گيان انجام نشده است، هدف از اين تحقيق، شناسايي تنوع گونه‌اي و تركيبات فيتوشيميايي اين گياه بوده است و مي‌تواند دريچه جديدي را براي مطالعات بيشتر در مورد اين گياه بگشايد.
مواد و روش‌ها: اين مطالعه در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در سال 1397 در جنگل‌هاي طبيعي سراب گيان در شهرستان نهاوند واقع در استان همدان كه يكي از رويشگاه‌هاي گياه زالزالك است، انجام شد. نمونه‌ها از سه نقطه از جنگل گيان در ارتفاعات مختلف جمع‌آوري گرديدند. در اين مطالعه، صفاتي مانند محتواي فنل و فلاونوئيد كل و ميزان فعاليت آنتي‌اكسيداني در عصارۀ متانولي سرشاخه گلدار و ميوه زالزالك اندازه‌گيري شد.
يافته‌ها: بررسي‌ها نشان داد كه گونه زالزالك موجود در سراب گيان، Crataegus pseudo heterophylla A. Pojark است. براساس نتايج تحقيق حاضر، بيشترين ميزان فنل (12/97 ± 225/95 ميلي‌گرم اسيد گاليك بر گرم عصاره) و فلاونوئيد (7/55 ± 464/52 ميلي‌گرم روتين بر گرم عصاره) در عصاره متانولي سرشاخه گلدار در منطقه سه كه داراي بالاترين ارتفاع از سطح دريا بود، مشاهده شد. همچنين بيشترين محتواي فنل كل (4/98 ± 76/91 ميلي‌گرم اسيد گاليك بر گرم عصاره)، بيشترين ميزان فلاونوئيد كل (5/36 ± 161/05 ميلي‌گرم روتين بر گرم عصاره) و بالاترين فعاليت آنتي‌اكسيداني ميوه (0/12 ± 110/01 پي‌پي‌ام) در منطقه سه مشاهده شد.
نتيجه‌گيري: علت بالاتر بودنِ محتواي فنل و فلاونوئيد كل و فعاليت آنتي‌اكسيداني در منطقه سه را مي‌توان بالاتر بودنِ ميزان عناصر غذايي در خاك اين نقطه و بالاتر بودنِ ارتفاع اين منطقه از سطح دريا در مقايسه با دو نقطه ديگر دانست. توليد متابوليت‌هاي ثانويه در گياهان، تحت تنش‌هاي محيطي افزايش مي‌يابد، به همين دليل گياهان روييده در ارتفاعات نسبت به گياهانِ مناطقِ پست، به دليل شرايط خشكي، نور آفتاب و اشعه فرابنفش، تحت تنش‌هاي شديد قرار گرفته و مواد مؤثره در آنها افزايش مي‌يابد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Crataegus genus has a wide distribution in Iran. This genus belongs to Rosaceae family, is a horticultural plant and has medicinal properties. Hawthorn, with a great variety in species and medicinal properties, has a wide field of usage in traditional medicine. This plant has flavonoids, polyphenols, organic acids and high antioxidant activity and is used for treating cardiovascular diseases, cancers, diabetes, anxiety decrease and sleep disorders. Fruits, leaves and flowers of hawthorn have secondary chemical compounds such as phenols, flavonoids, oligomeric procyanidins and triterpene acids, organic acids, estrols and a few amines that activate heart movements. The presence of antioxidants in hawthorn causes beneficial therapeutic effects. Foods and fruits that include antioxidant compounds, are useful for human health, because their antioxidants neutralize the negative effects of free radicals in the human body. Regarding the fact that no study has ever been conducted on the existing species of hawthorn in Gyan region, the aim of this study has been the recognition of the species diversity and phytochemical compounds of hawthorn and could open up a new window for further studies on this plant.
Materials and methods: This study was conducted as a completely randomized design with 3 replications in 2018 in natural forests of Gyan region in Nahavand city, located in Hamedan province which is one of the habitats of hawthorn plant. The samples were collected from three regions of Gyan forests in different altitudes. Measured traits were total phenol and flavonoid content and antioxidant activity in methanolic extract of hawthorn flowering shoot and fruit.
Results: The investigation showed that the existing species in Gyan region is Crataegus pseudo heterophylla A. Pojark. According to the results of this research, the highest amount of total phenol (225.95±12.97 mg GAE/gr) and flavonoid (464.52±7.55 mg routine/gr) in methanolic extract of flowering shoot, were observed in region 3 with the highest altitude. Also, the highest total phenol (76.91±4.98 mg GAE/gr), the highest flavonoid (161.05±5.36 mg routine /gr) and the most antioxidant activity (110.01±0.12 ppm) of hawthorn fruit were observed in region 3.
Conclusion: The reason for the highest total phenol and flavonoid content and antioxidant activity in region 3 can be attributed to the higher content of macronutrients in the soil and high altitude above sea level. Producing secondary metabolites in plants increase under environmental stresses. For this reason, the plants grown at high altitudes than the plants grown at a lower altitude, are subjected to severe stresses such as drought, sun light and UV rays and their active substances increase.
