ماهيت عمق وفضاي محاذي زمين از حيث «عينيت»، «حق» و «منفعت»

فراهم‌شدن شرايط براي قدرت بهره‌برداري بيشتر در عمق و فضاي محاذي زمين، زمينه را براي طرح سؤالاتي در مورد مالكيت شرعي فراهم كرده است. از جملۀ مهم‌ترين اين سؤالات، اين است كه آيا مي‌توان در قالب عقود يا ايقاعات، عمق و فضاي محاذيِ زمين را مستقل از سطح آن، به غير انتقال داد يا خير؟ پژوهش حاضر، تلاش مي‌كند پاسخي بيابد كه در چارچوب موازين فقهي، چگونگي انتقال را در قالب اعمال حقوقي­اي كه عين‌بودن، شرط معوّض در آنها است، مشخص نمايد. در اين راستا، با توجه به اينكه غالب اعمال حقوقي به‌گونه‌اي است كه عينيت‌داشتن، شرط معوّض در آنها است (مانند خريدوفروش و اجاره)، ماهيت عمق و فضاي محاذي ‌زمين از حيث «عينيت»، «حق» و «منفعت» بررسي شده و درنهايت عين‌بودنِ آن پذيرفته شده و همچنين حق و منفعت‌بودنش ردّ شده است. درنتيجه عمق و فضاي محاذي زمين مي‌تواند به‌نحو مستقل در آن دسته از معاملاتي كه بنابر موازين فقهي شرط مبيع، عين‌بودن است و عينيت در آن دخالت دارد (مانند بيع، اجاره و وقف) مورد نقل‌وانتقال قرار گيرد.