رويكرد مقارَن در حاشيۀ شيخ بهايي بر شرح مختصر الأصول عَضُدي

شيخ بهايي آخرين اصوليِ دورۀ نهضت مجدد است كه دو اثر ارزشمند زبدة ‌الأصول و حاشيۀ شرح مختصر الأصول، نشانۀ تبحر او در اصول است. زبدة ‌الأصول كه سال‌ها متن آموزشي در مدارس بوده‌است در دورۀ سيطرۀ اخباريان، با توجه به الإحكام آمدي و نهايه علامه حلي، دربارۀ اصول فقه مذاهب نگاشته شد. او در حاشيه شرح مختصر الأصول با بياني موجز و تخصصي، به اهمّ نقدهايش بر شرح مختصر الأصول عضدي پرداخت و با تشريح اقوال علماي بنامِ مذاهب اسلامي، به جمع آرا و ترجيح نظر مختار يا ارائۀ ديدگاه مستقل پرداخت. او اولين اصولي است كه مفهوم «علم» را در تعريف فقه در معناي اعم از ظن و قطع به‌كار برد و بنابر مذهب تخطئه، اجتهاد را از مقولات مشكك برشمرد و اكثر مجتهدان را متجزي دانست. هم‌چنين او اولين كسي است كه اجماع منقول به خبر متواتر را به‌سبب حسي بودنِ تواتر، معتبر ندانست؛ اطلاق لفظ «واجب» بر واجب مشروط را مَجاز خواند و تعبد به خبر واحد را عقلاً و به اجماع اماميه جايز شمرد. هدف از نگارش اين مقاله، تخريج اسلوب شيخ بهايي در اصول فقه مقارن، به‌منظور الگوبرداري در تحقيقات مشابه است.