تدوين مدل مفهومي مقابله با استرس بر اساس آيات قرآن با تاكيد بر استرس‌هاي ناشي از روابط بين انساني

پژوهش حاضر با هدف تدوين مدل مفهومي مقابله با استرس براساس آيات قرآن و با تأكيد بر استرس‎‌هاي ناشي از روابط بين‎‌فردي انجام شد. روش پژوهش در اين تحقيق، به‎‌صورت تحليل محتواي كيفي شيه و شانون به‎‌شيوۀ تحليل محتواي عرفي و قراردادي بود. بدين منظور ابتدا با تعيين واحد تحليل معنايي، تمام آيات قرآن كريم موردبررسي قرار گرفت و آيات مربوط به موقعيت استرس‎‌زا و آيات مربوط به روش‎‌هاي مقابله استخراج شد. روايي محتوايي آيات مربوط به موقعيت استرس به تأييد پنج كارشناس رسيد. سپس براي تحليل داده‎‌ها، آيات مربوط به مقابله با استرس، با روش تحليل محتواي كيفي نسخۀ شيه و شانون در سه مرحله كدگذاري شدند. روايي محتوايي كدگذاري‎‌ها به تأييد سه كارشناس رسيد. يافته‎‌هاي پژوهش نشان داد كه براساس آيات قرآن كريم، 25 موقعيت استرس‎‌زا قابل‎‌شناسايي بوده است كه در آن‎‌ها چهار سبك مقابله را مي‎‌توان شناسايي كرد كه عبارت‎‌اند از: سبك ارتباط با خدا، سبك ارتباط با خود، سبك ارتباط با ديگران و سبك ارتباط با واقعيت. طبق مدل به‎‌دست‎‌آمده ابتدا بايد زمينه‎‌ها فراهم باشد و سپس جهت مهار استرس از سبك‎‌هاي چهارگانه بهره‎‌مند شد. زمينه‎‌ها شامل خداشناسي، انسان‎‌شناسي، واقعيت‎‌شناسي، هستي‎‌شناسي، گذشته‎‌شناسي و آينده‎‌شناسي هستند. با بررسي رابطۀ چهار سبك مقابله كه هستۀ مركزي مدل حاضر را تشكيل مي‎‌دهند و با توجه به آيات و مضامين قرآني دربارۀ عقل و واقعيت‎‌گرايي، مشخص شد سبك ارتباط با واقعيت نقش اصلي را ايفا مي‎‌كند. بنابراين، در امور تربيتي و عملي در حوزۀ سبك‎‌هاي مقابله، مناسب است اولويت به اين سبك داده شود.