بررسي نقش ابزارهاي سياست خارجي صفويان در فرآيند تمدني دولت صفويه با تأكيد بر ابزار ديپلماسي

يكي از مهم‌ترين مباحث سياست خارجي، ديپلماسي كشورهاست. مقامات و كارگزاران دولت صفويه در دوران زمامداري خود ناگزير از برقراري ارتباط مناسب با همسايگان بوده‌اند و به‌منظور تداوم بقاي حاكميت سياسي، حفظ قلمرو جغرافيايي و رويكردهاي مذهبي خود افزون‌بر ابزارهاي نظامي و اقتصادي، از ابزار ديپلماسي بهره‌مند بودند. با الهام از نظريه واقع‌گرايي و توجه به رويكردهاي جامعه‌شناختي در تحليل پديده‌هاي تاريخي، تلاش شد تا پاسخي مناسب به پرسش اصلي داده شود، كه چگونه و تا چه حد ديپلماسي در تكوين چرخه‌هاي توسعه تمدن اسلامي در عصر صفويه تأثير داشته است. فرضيه پژوهش آن است كه صفويان با استفاده از ابزارهاي ديپلماسي در تقابل يا تعامل با همسايگان منطقه‌اي-فرامنطقه‌اي خود، افزون‌بر رعايت و تأكيد بر پاره‌اي اصول ثابت، نگرش‌هاي پايدار و اصولي در مناسبات خارجي به‌وجود آوردند كه نتايج مثبتي براي توسعه درون‌زاي ايران صفوي و به‌تبع توسعه تمدني به‌همراه داشته است. با رويكردي تاريخي براي درك رويدادهاي گذشته، از روش كيفي تحليل اسناد تاريخي براي بررسي شواهد موجود در آنچه نوشته شده يا گفته شده براي توصيف، تبيين يا تفسير اين رويدادها استفاده شد. نتايج نشان مي‌دهد ديپلماسي به‌عنوان يكي از مهم‌ترين ابزارهاي روابط خارجي صفويان، با تشريح مباني تشيع، سياست تساهل و تسامح مذهبي نسبت به اتباع اروپايي ساكن در ايران و توازن قدرت، اتحاد سياسينظامي با دولت‌هاي اروپايي عليه دشمن مشترك عثماني، تجارت، تأمين امنيت ملي، و راهبرد بي‌طرفي رويكردهاي پايداري در مناسبات خارجي آن برهه تاريخي به‌وجود آورد.