پديد آورندگان :
سيدي، محسن سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي، اراك , حمزه ئي، جواد دانشگاه بوعلي سينا - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، همدان
كليدواژه :
ارتفاع بوته , رقابت , عملكرد , علف هرز
چكيده فارسي :
سابقه و هدف:
در كشاورزي، علف هاي هرز يكي از اصلي ترين عوامل محدود كننده است. در حقيقت، مشكل علف هاي هرز يك مشكل اساسي در مزارع است كه مي تواند منجر به ضررهاي عمده اقتصادي در كشاورزي شود. علف هاي هرز مي توانند مواد مغذي خاك را كاهش دهند و با رقابت بر سر آب، مواد غذايي و نور مي توانند محصولات كشاورزي را تهديد كنند. نخود زراعي (.Cicer arietinum L) يكي از قديمي ترين گونه هاي لگوم بوده كه حدود 7500 سال پيش در خاورميانه شناسايي شده است. اين گياه نقش مهمي در تغذيه بشر دارد و منبع پروتيين، انرژي، فيبر، ويتامين و مواد معدني براي مردم مناطق در حال توسعه به شمار مي رود. حضور علف هاي هرز در مزارع نخود در برخي شرايط باعث افت 90 درصدي عملكرد شده است. اين پژوهش با هدف بررسي برخي صفات زيستي و عملكرد دانه پنج رقم نخود در حضور علف هاي هرز و در شرايط طبيعي انجام شد.
مواد و روش ها:
آزمايش در دو سال زراعي 1392 و 1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه بوعلي سينا (طول 35 درجه و يك دقيقه شمالي و عرض 48 درجه و 31 دقيقه شرقي و ارتفاع 1690 متر) اجرا شد. آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار انجام گرفت. تيمارهاي آزمايشي شامل كنترل علف هرز (وجين و عدم وجين) و ارقام نخود (ترك، هاشم، آرمان، آزاد و محلي) بودند. ميزان كل بارندگي در طول اجراي آزمايش در سال اول و دوم به ترتيب حدود 76 و 80 ميلي متر بود. صفات مورد ارزيابي نخود، ارتفاع بوته، سطح برگ، تعداد شاخه در بوته، عملكرد زيستي و دانه، شاخص كلروفيل و تعداد و وزن گره بودند. براي تجزيه واريانس از برنامه آماري SAS (نسخه 9/2) استفاده شد. مقايسه تيمارها به روش حداقل اختلاف معني دار در سطح احتمال پنج درصد سنجيده شد.
يافته ها:
تجزيه واريانس داده ها نشان داد كه اثر كنترل علف هاي هرز بر كليه صفات معني دار بود. همچنين، اثر رقم بر كليه صفات به جز شاخص كلروفيل معني دار شد. اثر متقابل كنترل علف هرز در رقم نيز فقط بر عملكرد زيستي و دانه معني دار بود. بيشترين ميزان ارتفاع بوته، شاخه در بوته، شاخص كلروفيل و تعداد و وزن گره در تيمار عدم وجين علف هاي هرز مشاهده شد و ميزان اين ويژگي ها در حضور علف هاي هرز كاهش معني داري يافتند. بيشترين ميزان عملكرد دانه (136/00 گرم در متر مربع) از رقم هاشم در شرايط وجين علف هرز به دست آمد. كمترين ميزان اين ويژگي (33/00 گرم در متر مربع) با حدود 75 درصد كاهش به رقم محلي در شرايط عدم وجين تعلق گرفت. بيشترين و كمترين زيست توده و تراكم علف هرز نيز به ترتيب به رقم هاشم و محلي اختصاص داشت. همچنين، نتايج نشان داد كه بالاترين ميزان شاخص رقابت (2/16) متعلق به رقم هاشم و پايين ترين اين شاخص (0/41) متعلق به رقم محلي بود. با توجه به نتايج اين آزمايش مي توان رقم هاشم را به عنوان رقمي مقاوم در برابر علف هاي هرز دانست، در مقابل، رقم محلي داراي كمترين توانايي در برابر هجوم علف هاي هرز بود.
نتيجه گيري:
نتايج اين آزمايش نشان داد كه عملكرد ارقام مختلف نخود در حضور علف هاي هرز كاهش يافته است. با اين حال، كاهش عملكرد در ارقام مختلف يكسان نبود. در نتيجه، ارقام هاشم و محلي به ترتيب به عنوان رقم قوي و ضعيف در رقابت با علف-هاي هرز شناسايي شدند. با ارزيابي عملكرد نخود و شاخص رقابت پذيري مي توان دانست كه كدام ارقام در شرايط حضور علف هاي-هرز از توانايي رقابت خوبي برخوردار هستند و اين پتانسيل را دارند كه در تركيب با ديگر روش هاي كنترل علف هرز و با نياز كمتر به علف كش ها، محصول قابل قبولتري كسب كنند.
چكيده لاتين :
Background and objectives
In agriculture, weeds are one of the main limiting factors. In fact, the problem of weeds is a basic problem in farms, which can lead to major economical yield losses in agriculture. Weeds can decrease soil nutrients and can threaten crops by competition for water, nutritions and light. Chickpea (Cicer arietinum L.) is one of the earliest cultivated legumes and 7500-years old remains have been found in the Middle East. It plays an important role in human nutrition as a source of protein, energy, fiber, vitamins, and minerals for large population sectors in the developing world. The weeds in chickpea fields in some cases has caused a 90% decrease in yield. This research was conducted to evaluation of some biological properties and grain yield of five chickpea cultivars in weed appearance in natural conditions.
Materials and methods
The experiment was conducted at the Research Farm Bu-Ali Sina University (latitude 35◦1' N, longitude 48◦31' E and 1690 m altitude) during 2013 and 2014 growing seasons. Experiment was conducted as factorial based on randomized complete block design (RCBD) with three replications. Experimental treatments included weed control (weeding and non-weeding) and chickpea cultivars (Tork, Hashem, Arman, Azad and Mahali). The total amount of rainfall during the experiment in the first and second years was about 76 and 80 mm, respectively. The evaluated chickpea traits were plant height, leaf area, branches number per plant, biological and grain yield, chlorophyll index and nodule number and weight. Analysis of variance was used for statistical analyses (Version 9.2, SAS). Differences between treatments were compared by least significant difference (LSD) test at 5% probability.
Results
Analysis of variance showed that the effect of weed control on all traits. Also, the effect of cultivar was significant for all traits except chlorophyll index. The effect of weed control × Cultivar interaction was significant only for on biological and grain yield. The highest plant height, branches per plant, chlorophyll index and nodule number and weight were obtained at weeding treatment and these traits decreased significantly in weedy conditions. The highest grain yield (136.00 g m-2) was obtained at Hashem cultivar in weeding conditions. The lowest value of this trait (33.00 g m-2) with about 75% reduction, was achieved to Mahali cultivar in no weeding condition. Maximum and minimum weed biomass and density was belonged Hashem and Mahali cultivars, respectively. Therefore, results showed that the highest competition index (2.16) belonged to Hashem cultivar, and the lowest value of this index (0.41) belonged to the Mahali cultivar. According to the results of this research, Hashem cultivar can be known as a resistant cultivar against weeds, but against the Mahali cultivar it has the lowest ability against weed invasion.
Conclusion
The results of this experiment showed that the yield of different cultivars of chickpea were decreased in the presence of weeds. However, yield reduction were not same in different cultivars. As a result, Hashem and local cultivars were identified as a strong and weak cultivar, respectively, in competition with weeds. By evaluating the different varieties of chickpea yield and competitiveness index, can be known which the varieties have good competitive ability in a condition of weed presence, and have the potential in combination with other weed control methods, produce more acceptable yields by lesser need for herbicides.
