عقلانيت سياسي-اجتماعي از ديدگاه امام خامنه‎ اي (دام ظله)

پس از انقلاب اسلامي در چند برهه، چالش فكري دربارۀ موضوع عقلانيت برجسته شد، كه براين‎اساس، امام خامنه‎اي مفهوم عقلانيت را تبيين و بر آن تأكيد كردند. هدف اين پژوهش تبيين مفهوم عقلانيت اسلامي و مفهوم و مصاديق عقلانيت در وجوه سلبي و ايجابي از منظر امام خامنه‎اي (دام ظله) است. روش تحقيق كيفي است، و تحقيق با شيوۀ تحليل مضمون انجام شده است. محتواي تحليل‎شده همۀ بيانات امام خامنه‎اي (دام ظله) دربارۀ مقولۀ عقلانيت است. يافته‎ها نشان مي‎دهد عقلانيت اسلامي به مفهوم عقل سليم، تعالي‎محور و توحيدمحور است، حوزۀ وسيعي دارد و در سه سطح عقلانيت بنيادين، ارزشي و ابزاري مطرح است. همچنين يافته‎هاي تحقيق نشان مي‎دهد كه عقلانيت از نظر امام خامنه‎اي (دام ظله) در وجوه ايجابي، به مفهوم محاسبۀ صحيح و كار سنجيدۀ مبتني بر تعاليم اسلامي، انقلابي، عدالت، معنويت، بصيرت و دشمن‎شناسي، ارزش‎هاي انساني و اخلاقي، آرمان‎گرايي، واقع‎بيني و آينده‎نگري است و در وجوه سلبي، ترس و انفعال، سازش، سياسي‎كاري، محافظه‎كاري و كوتاه آمدن از آرمان‎ها و ارزش‎ها، تقليد كوركورانه، ايجاد وابستگي و اعتماد به دشمن خلاف عقلانيت است. نتايج تحقيق حاكي است كه عقلانيت مد نظر امام خامنه‎اي (دام ظله) عقلانيت متعالي و توحيدمحور اسلامي است و اين عقلانيت مبتني بر اخلاق، معنويت، آرمان‎گرايي و واقع‎بيني است.