بررسي ميزان رعايت حقوق شهروندي متهمان در مرحله تحقيقات مقدماتي توسط ضابطان

هدف اين مقاله بررسي ميزان رعايت حقوق شهروندي متهمان در مرحله تحقيقات مقدماتي توسط ضابطان قضايي است كه بدين ‌منظور پس از مشخص كردن مصداقهاي حقوق شهروندي متهمان در مرحله تحقيقات مقدماتي، ميزان رعايت اين حقوق از سوي كاركنان رده هاي مختلف ناجا در سراسر كشور مورد سنجش قرار گرفته است. اين پژوهش از نظر هدف كاربردي، و از نظر روش، توصيفي و پيمايشي است. جامعه آماري تمام كاركنان اجرايي و صف ناجا در بخش­هاي مختلف در تمامي استان­هاي كشور بوده است. تعداد نمونه، 539 نفر و با شيوه نمونه گيري تصادفي انتخاب شدند. تحليل داده ها با استفاده از نرم افزار spss انجام گرفت. حقوق شهروندي متهمان در مرحله تحقيقات مقدماتي به شش مؤلفه «اصول بنيادين حامي متهم»، «حقوق مربوط به حفظ امنيت جسمي و رواني و برخورداري از تدابير حمايتي»، «حقوق مربوط به حفظ حريم خصوصي و حيثيت اجتماعي»، «حقوق مربوط به تضمين حقوق مالي»، «حقوق دفاعي متهم»، «حق برخورداري از معاضدتهاي قضايي» تقسيم و گويه ها (مصداقهاي مشخص شده از منابع قانوني) بر اساس آن تنظيم و با استفاده از تحليل استنباطي داده‌هاي جمع‌آوري شده مشخص شد. در تمامي مؤلفه‌هاي ششگانه حقوق شهروندي متهمان، همبستگي معناداري بين ميزان رعايت و ميزان اهميت وجود دارد و ليكن با توجه به ضريب همبستگي مي‌توان گفت كه رابطه قوي بين ميزان اهميت و رعايت وجود ندارد؛ يعني ميزان اهميت و ميزان رعايت حقوق شهروندي از ديد ضابطان يكسان نيست و در تمامي مصداقهاي مشخص شده، ميزان رعايت از ميزان اهميت كمتر است. ميزان رعايت حقوق شهروندي متهمان بر اساس ديدگاه جامعه آماري و از بيشترين به كمترين بدين ترتيب رتبه بندي شد: 1. حقوق مربوط به تضمين حقوق مالي 2. حقوق مربوط به حفظ حريم خصوصي و حيثيت اجتماعي 3. حقوق دفاعي متهم 4. حقوق مربوط به حفظ حريم خصوصي و حيثيت اجتماعي 5. اصول بنيادين حامي متهم 6. حق برخورداري از معاضدتهاي قضايي. رسيدن به وضعيت مطلوب در رعايت حقوق شهروندي متهمان توسط پليس به عنوان يكي از ضابطان، نيازمند اصلاحاتي در حوزه تقنين، سياستگذاري، برنامه‌هاي آموزشي، تغييراتي در سامانه ميزان ناجا و طراحي سامانه‌اي پايشي در حوزه‌هاي ستاد و صف به منظور سنجش مستمر ميزان رعايت حقوق شهروندي متهمان است.