پيشنهاد مدلي براي بررسي حفاظت پايدار (كالبدي-معنايي) ميراث معماري ايران

هزاران محوطه، بنا و مجموعه تاريخي كه نشان‌دهنده تاريخ، فرهنگ و هويت اين ملت هستند، نياز به حفاظت دارند. امروزه حفاظت، بيشتر يك فعاليت ذاتي مبتني بر ارزش‌ها قلمداد مي‌شود و همواره ارزش‌ها، علت اصلي حفظ ميراث بوده‌اند. پر واضح است كه هيچ جامعه‌اي براي حفظ چيزي كه ارزشي براي آن ندارد، تلاشي نخواهد كرد. لذا شناسايي و طبقه‌بندي ارزش‌ها قبل از هر گونه اقدامات آسيب‌شناسي و تعيين ميزان مداخلات در فرآيند حفاظت، امري ضروري است. در كليه تحقيقات علمي پيرامون ميراث معماري، پايداري فرآيند حفاظت به صورت محدود مورد توجه و تحقيق قرار گرفته است؛ بنابراين نمي‌توان درك روشني از پايداري معماري كه در فرآيند حفاظت نقش دارد، به‌دست آورد. لذا هدف اين پژوهش، بررسي حفاظت پايدار (كالبدي معنايي) ميراث معماري به منظور تبيين مدل برگرفته از نظر متخصصين است. روش تحقيق در اين مقاله، به صورت كيفي-كمي1 در نظر گرفته شده؛ به‌طوري كه پس از شناسايي ارزش‌هاي كالبدي و معنايي ميراث معماري، از طريق بررسي ادبيات موضوع و با مشورت متخصصين، توسط آزمون رگرسيون خطي، ميزان اثرگذاري مؤلفه‌هاي اصلي و فرعي حفاظت معنايي بر واريانس حفاظت كالبدي تعيين شده است. سپس براي تبيين رابطه بين حفاظت معنايي و كالبدي و زيرمؤلفه‌هاي مربوطه، از آزمون هم‌بستگي پيرسون استفاده شده و مدل نهايي ارائه شده است. پايايي آزمون، بر اساس تكنيك آلفاي كرونباخ و روايي محتوايي، بر مبناي نظر متخصصين مورد تأييد قرار گرفت. بر اساس مدل به‌دست آمده، مي‌توان نتيجه گرفت كه حفاظت ميراث اصيل معماري، تنها با تعامل مستمر حفاظت كالبدي و معنايي و با كمك رعايت زيرمؤلفه‌هاي مربوطه به صورت توأمان امكان‌پذير است. همچنين، زيرمؤلفه‌هاي اصلي در حفاظت كالبدي بناهاي تاريخي؛ عناصر مصالح، تزئينات، سيستم سازه‌اي، نما، هندسه و در حفاظت معنايي؛ ارزش‌هاي فرهنگي، هويتي، اقتصادي، يكپارچگي، تاريخي، زيبايي، اجتماعي و اصالت، تعيين شده‌اند.