معرفي و تحليل رسالۀ كراميه و لزوم تصحيح انتقادي آن

رسالۀ موسيقي كراميه، منسوب به دورۀ سفره‌چي، از مكتوبات مهم موسيقي در عصر صفوي است. اين اثر تنها يك بار با عنوان متفاوت «در باب معرفت علم موسيقي»، بدون تصحيح انتقادي و توضيح كافي، فقط بر پايۀ يك نسخۀ خطي و به كوشش يحيي ذكاء در مجموعۀ نامۀ مينوي (۱۳۵۰) در تهران به چاپ رسيده و تاكنون تصحيح و تحليل كامل و روشمندي روي آن صورت نگرفته است. نسخۀ چاپي مذكور، به‌رغم فضل تقدم نسبت به تحقيق حاضر، خالي از خطا و خلل نيست و در موارد متعددي، چه در بدنۀ اصلي منثور و چه پاره‌هاي منظوم آن، اختلافات فاحشي با نسخه‌هاي گردآوري‌شدۀ ما (اعم از كامل و ناقص) دارد؛ تا آنجا كه مي‌توان با توجه به جابجايي‌ها، افزودگي‌ها و كاستي‌ها، آن را رساله‌اي يكسره متفاوت تلقي كرد. در اين تحقيق، ضمن برشمردن مشكلات نسخۀ ذكاء در زمينه‌هاي مختلف، از جمله ضبط نادرست اعلام و اصطلاحات فني، ديباچۀ منثور و مسجع اثر (كه به ابياتي آراسته است و از منظر نثرپژوهي ادبي نيز قابل‌اعتناست) به روش «سازوارۀ انتقادي» با مقابلۀ ۱۳ نسخه تصحيح و ارائه شده است. مهم‌ترين يافتۀ اين پژوهش آنكه مقايسۀ ساده‌اي ميان تصحيح ارائه‌شده و نسخۀ چاپي نشان مي‌دهد چاپ زنده‌ياد ذكاء بر مبناي نسخه‌اي التقاطي و انتحالي بوده و به هيچ وجه شباهت قابل قبولي با نسخه‌هاي مرجّح متعدد رسالۀ كراميه ندارد. بنابراين، تصحيح تازه‌اي از اين اثر مهم موسيقايي دورۀ صفوي ضروري به نظر مي‌رسد.