ارزيابي قابليت‌ها و چالش‌هاي توسعه كالبدي – فضايي شهر مذهبي (مطالعه موردي: شهر كربلا در دوره معاصر)

شهر از نظر كالبدي­_فضايي با هدف ايجاد محيطي با هويت زيبا، مانوس و خوانا رشد مي­كند. در شهرهاي مذهبي علاوه بر اين اهداف، با رويكرد ارائه خدمات به زائرين و گردشگران مذهبي، در رشد اقتصادي شهر مؤثر است و مي‍تواند در ايجاد رونق اقتصادي، اشتغال و امكانات نيز براي ساكنين تأثيرگذار باشد، به نحوي كه در هماهنگي كامل با تقدس شهر و ابنيه موجود شهرهاي مذهبي، مطابقت داشته باشد. تطابق اقتصادي در نظام سلسله­مراتبي فضايي در شهر بايد همسو با بافت شهري باشد، تا بتواند بين مذهب، مسكن و اقتصاد تعادل برقرار نمايد. پيدايش و شكل­گيري شهر كربلا نشان مي­دهد، در سال‍هاي اخير برنامه‍ريزي و طرح­هاي شهري براي همسويي رشد شهر متناسب با وجود عنصر و شاخص اصلي به نام بارگاه و حرم امام حسين(ع) انجام نشده است. استفاده از طرح جامع مصوب شهر كربلا توانسته است تا حدودي به برخي از ابعاد و شاخص ­هاي شهر توجه نمايد و با تأكيد بر اين عوامل روند توسعه شهر متناسب با اقليم و شرايط موجود را پيشنهاد و طراحي نمايد. روش تحقيق از نظر هدف كاربردي و از لحاظ روش و ماهيت «توصيفي– تحليلي– تاريخي» است و با بهره‍گيري از منابع كتابخانه‍اي، اسنادي و طرح‍هاي بالادست و استفاده از سيستم‍هاي جغرافيايي (GIS)، سنجش از دور و تفسير نقشه‍هاي هوايي و ماهواره‍‍اي و با روش تجزيه و تحليلSWOT به تحليل قابليت­ها و چالش هاي توسعه كالبدي فضايي شهر پرداخته شده است و با رعايت سلسله­مراتب فضايي، معابر و شناخت گره­ هاي شهري، چالش­ ها با استفاده از روش تجزيه و تحليلSWOT شناسايي شود. نتايج به­دست آمده نشان مي‍دهد، اصلي‍ترين راهبرد توسعه شهر كربلا، بايستي مبتني بر به ­كارگيري برنامه‍ هاي توسعه اقتصادي و اجتماعي در بخش‍هاي مختلف شهر باشد و از اين طريق بتوان، به توسعه كالبدي– فضايي مناسب كه حاصل توسعه اقتصادي و اجتماعي شهر است، دست يافت و بهترين مسير ارتباطي بين هسته مركزي با ساير نقاط شهر برقرار ساخت.

A city grows physically-spatially with the aim of creating an environment with a beautiful, familiar and legible identity. In religious cities, in addition to these goals, the approach of providing services to pilgrims and religious tourists can be effective in the economic growth of the city. This approach can provide economic and job prosperity and other facilities for residents in a way that they will be in perfect harmony with the sanctity and the existing building of religious cities. Economic adaptation in the spatial hierarchical system in the city must be in line with the urban context in order to be able to balance religion ،housing and the economy. The emergence and formation of Karbala city shows that in recent years, urban planning and plans to align the growth of the city in accordance with the main element and index, called the Court and Shrine of Imam Hussein (peace be upon him) has not been done. The use of the approved master plan of Karbala city has been able to pay partly attention to some dimensions and indicators of the city; and by emphasizing these factors can propose and design the development process of the city in accordance with the existing climate and conditions.The research method is applied in terms of purpose and "descriptive-analytical-historical" in terms of method and nature. Capabilities and challenges of spatial physical development of the city have been analyzed by Using library resources, documents, upstream plans, using geographical systems (GIS), remote sensing and interpretation of aerial and satellite maps and SWOT analysis method. Challenges have been identified using SWOT analysis method by observing the spatial hierarchy, passages and recognizing urban nodes.The results show that the main development strategy of Karbala city should be based on the application of economic and social development programs in different parts of the city. Through this, a suitable physical-spatial development that is the result of economic and social development of the city can be achieved and the best communication route between the central core and other parts of the city is established.