بازخواني هندسه و تناسبات حياط مركزي در دستيابي به نور مناسب روز در خانه هاي تاريخي قاجاري كاشان

معماري تاريخي ايران داراي روش‌هايي ارزشمند در بهره‌گيري از نور طبيعي در بناها است كه يكي از اين روش‌ها، استفاده از حياط مركزي در ساختار معماري مي‌باشد. بنابراين نياز است كه خصوصيات موثر بر بهره‌مندي بنا از نورطبيعي، از قبيل هندسه و تناسبات مورد بازشناسي قرار گيرد. مقاله حاضر در رويكردي كمي و با روش پژوهش تشريحي (تبييني) با بيان اصول و قواعد هندسي و تناسباتي مرتبط با حياط مركزي مانند «شكل هندسي، طول، عرض، ارتفاع و نسبت‌هاي ويژه R_1=محيط/ارتفاع و R_2=عرض/طول، SAR=عرض/ارتفاع، مرز آسمان و زاويه‌ ديده‌شدن آسمان نسبت به بازشو و تأثير آن‌ها بر عملكرد نوري»، ساختاري مقايسه‌اي را براي ارزيابي حياط مركزي در نمونه‌هاي موردي شكل مي‌دهد. يافته‌ها نشان مي‌دهد هندسه‌ غالب حياط‌ها، مستطيل و مربع با پخ در گوشه‌ها است؛ مقادير تناسباتي R_1 و R_2 از كمينه پيشنهادي براي نورگيري مناسب فضاها بيشتر هستند؛ مرز ديده‌شدن آسمان در اغلب موارد از عمق فضاها بيشتر بوده، همچنين SAR و زاويه‌ ديد بازشوها به آسمان، متناسب با عملكرد فضاها است. در نتيجه، در خانه‌هاي كاشان، تأمين نور فضاها نسبت به عملكرد اقليمي آن، از اولويت بيشتري برخوردار بوده و فضاهاي مجاور حياط در بيشتر روز از روشنايي طبيعي و تقريباً يكنواختي با عمق نفوذ نور مناسب بهره‌مند هستند. ازسويي، حياط‌ها قادر به تأمين ضريب نور روز بيشتر از 1.5ـ3 براي فضاهاي مجاور هستند كه بيانگر تبعيت هندسه، تناسبات و مقياس فضايي آن در راستاي نورگيري مناسب براي اين خانه‌ها است.