نقد معرفت به «خودي» و «ديگري» در حيرت نامه ميرزا ابوالحسن خان ايلچي (رويكرد تحليل گفتماني)

Critique of Cognition of "Insider" and " Other " in the Heirat nameh of Mirza Abolhasan Khan Ilchi (Discourse Analysis Approach)

هدف مقاله حاضر بررسي چگونگي معرفت به خودي و ديگري در حيرت‌نامه ميرزا ابوالحسن‌‌خان ايلچي در مسافرت به انگلستان، به روش تحليل گفتمان است. استفاده از اين چارچوب نظري به ما امكان مي-دهد كه رويكرد چندوجهي براي درك چگونگي معرفت به خود سنتي و ديگري مدرن در بين روشنفكران نسل اول دوره قاجار بكار گيريم. چرا كه بيشتر مباحث مرتبط با كسب معرفت در اين زمينه نزد منتقدين تاكنون تك عليتي و خطي بوده‌اند كه مسائل متعددي در تفسير و تبيين چگونگي گفتمان سنتي با گفتمان مدرن بوجود آورده‌اند. بر اين اساس براي درك چگونگي شناخت خود و ديگري در حيرتنامه بر عوامل زباني (نحوه كاربرد زبان گفتار و نوشتار) بر عوامل فرازباني (سياسي، فرهنگي، اجتماعي و تاريخي) تاكيد شده است. يافته‌ها كه با استناد به مقالات و كتابهاي مرتبط با موضوع مقاله، به روش توصيفي و بكارگيري نظريه تحليل انتقادي گفتمان نورمن فركلاف بدست آمده ، نشان مي‌دهد؛ ميرزا ابوالحسن‌خان از دو زبان رسمي دربار و گفتار عاميانه براي توصيف خود و ديگري در حيرتنامه استفاده كرده است. او در مقام يك كارگزار حكومتي و موقعيت نهادي كه دارد عوامل ايستايي در سنت و پويايي مدرنيته را باتوجه به عوامل فرازباني مد نظر قرار داده و تفسير و تبيين دوگانه‌اي ازخودي و ديگري ارائه مي‌دهد.

One of the main patterns in Qajar era itineraries is the comparison and securitizing the roots of underdevelopment in Iran in that era. This can show us how the Iranian elite have seen the onset of modernity and tradition conflicts. Abolhassan Ilchi is among the very first Iranian diplomats who served in London and Saint Petersburg in early 19 century. His writings (Heirat nameh) reflects interesting experiences and is a valuable source for understanding that era. In this paper we have examined the reactions and solutions provided by Abolhassan ilchi .in doing so we have utilized a multilevel analysis method in which the judgements and solutions proposed by the author is discussed and compared to contemporary Iranian elites. Also the fascination and the critiques made by author is also a matter of discussion and analysis. We have found that although the author is thinking in premodern framework but he managed to comprehend and set forth the idea of Iranian identity vs western identity and tried to reach some sort of solution to that dilemma.