مطالعۀ پديدارشناسي آيين سوگواري در مرگ‌هاي ناشي از ويروس كرونا

‍‍‍‍عزاداري و سوگواري از ديرباز در ميان ملت‌هاي مختلف جهان معمول بوده است و بخشي از ادبيات و فرهنگ و آداب و رسوم همۀ اقوام را به خود اختصاص مي دهد. در ايران به دليل وجود ارزش‌هاي ديني و سنتي، مراسم عزاداري براي مردگان، فرآيندي كاملاً جمعي است و به شكل عميقي در زندگي اجتماعي مردم حضور دارد به گونه اي كه با شنيدن فوت يكي از اقوام و آشنايان، بلافاصله بازماندگان به منزل متوفّا مي روند و با آنها همدردي مي كنند. اين كار پيوند‌هاي معنوي و خانوادگي را حفظ مي‌كند و باعث ترويج همبستگي و همدلي مي شود. متأسفانه بيماري همه گير ويروس كرونا در سراسر جهان باعث ايجاد وضعيت نگران‌كننده‌اي شده و تعداد بسياري از مردم را تحت تأثير قرار داده است. گستردگي شيوع ويروس جديد، مناسك مرگ و سوگواري را دگرگون كرده است و بر نحوۀ كنش افراد با پديدۀ مرگ تأثير گذاشته، به نحوي كه غير از اقوام نزديك و اعضاي خانواده كسي نمي‌تواند در مراسم شركت كند. عدم اجازۀ برگزاري مراسم ترحيم و نبود دوستان و آشنايان جهت تسلي خاطر افراد داغ‌ديده در تحمل غم و ناراحتي واردشده، پيامدها و شرايط دشواري در فرايند سوگ و برگزاري آيين‌ها به وجود آورده است. اين مقاله با استفاده از رويكرد پديدارشناسي به واكاوي تجارب زيستۀ افراد پرداخته است كه به واسطۀ بيماري كوويد 19 عزيز خود را از دست دادند و نتوانسته‌اند آيين‌ها و مراحل سوگ را به‌درستي انجام دهند. مشاركت كنندگان 15 نفر بودند كه با روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند و مصاحبۀ عميق با آنها انجام گرفته است. پنج مقولۀ اصلي از واكاوي داده‌ها استخراج شدند كه عبارتند از: بيمارپرسي و عيادت در فضاي معلق مجازي؛ مرگ بدون وداع؛ قرنطينه و احساس دوگانۀ ترس و اندوه؛ مجازي شدن سوگواري؛ به حاشيه رفتن مناسك و سنت‌ها در خاكسپاري.