تحليلي بر دگرديسي سازمان فضايي نظام شهري استان زنجان

عدم تعادل و توازان منطقه‌اي، يكي از مسائل و چالش‌هاي بارز توسعه فضايي در ايران مي‌باشد كه همراه با گسترش شهرنشيني و افزايش تعداد شهرها به شكل‌گيري نظام شهري ناكارآمد و ازهم‌گسيخته‌اي در سازمان فضايي كشور منجر شده است. شهرهاي استان زنجان مانند اغلب استان هاي كشور داراي عدم تعادل هاي منطقه اي است كه نمونه آن نامتعادل بودن سازمان فضايي استان مي باشد. اين پژوهش، باهدف دستيابي به شناخت تفاوت‌ها و دگرگوني نظام شهري، به بررسي دگرديسي سازمان فضايي نظام شهري استان زنجان در طي دوره ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ پرداخته است. در انجام اين پژوهش، روش پژوهش توصيفي تحليلي و روش گردآوري داده‌ها اسنادي كتابخانه‌اي استفاده شده است و براي تجزيه‌وتحليل داده‌ها از شاخص نخست شهري، شاخص دوشهر، شاخص چهار شهر، شاخص چهارشهرمهتا، مدل توديم، مدل رقومي ارتفاع استفاده شده است. نتايج پژوهش حاضر نشان مي دهد، عدم تعادل فضايي در نظام شهري استان زنجان مشهود است و با وجود ۲۱ نقطه شهري در اين استان، رشد و گسترش شهري بيشتر مختص به چهار شهر اصلي زنجان، قيدار، خرمدره و ابهر است. با گذشت زمان برخلاف كاهش نخست شهري در استان زنجان نظام شهري به سمت تعادل گرايش دارد با وجود افزايش تعداد شهرهاي كوچك براي كاهش عدم تعادل در نظام شهري استان شاهد فاصله زياد اين شهرها با شهر نخست مي باشيم كه نظام شهري را به سمت عدم تعادل سوق داده است؛ كه از ديگر عوامل موثر در تشديد اين نابرابري و عدم تعادل مي توان به عامل جغرافيايي، نحوه تخصيص بودجه در شهرهاي استان، توزيع نامناسب جمعيت و تمركز امكانات و زيرساخت‌ها در شهر زنجان و قدرت و نقش بلامنازع آن در نظام شهري استان و نقش ناچيز شهرها و رابطه تقريباً يك‌طرفه آن‌ها با مركز استان يعني شهر زنجان اشاره كرد.