كانه‌زايي مس تيپ مانتو در بخش مياني كمان ماگمايي اروميه- دختر (ناحيه قم- ساوه) با تأكيد بر كانسار نارباغي شرقي، شمال‌شرق ساوه

كانسارهاي مس تيپ مانتو ناحيه قم- ساوه، در بخش مياني كمان ماگمايي اروميه- دختر و در سنگ‌هاي آتشفشاني- رسوبي ائوسن تشكيل شده‌اند. مهم‌ترين اين كانسارها نارباغي شرقي، خانكيشي، وشنوه و كهك هستند. ژئومتري ماده معدني در اين كانسارها، چينه‌كران و سنگ درون‌گير آنها شامل توف سيلتي، توف برش، آندزيت، ليتيك كريستال توف و آندزيت بازالت آميگدالوئيدال است. كانه‌هاي اوليه مس در كانسارهاي ناحيه مورد مطالعه، كالكوسيت، بورنيت و به مقدار بسيار اندك كالكوپيريت هستند و با ساخت و بافت رگه- رگچه‌اي، پركننده فضاي خالي، دانه‌پراكنده و جانشيني تشكيل شده‌اند. مطالعات نشان مي‌دهد تشكيل و تكوين كانسنگ اوليه در اين كانسارها، طي دو مرحله انجام شده است: در مرحله اول كه در حين فوران آتش فشان، رسوب‌گذاري و دياژنز آغازين رخ داده، كاني پيريت در متن سنگ ميزبان به‌صورت دانه‌پراكنده و فرامبوئيدال تشكيل شده و نشان‌دهنده شرايط احيايي حاكم بر حوضه در زمان آتشفشاني و رسوب‌گذاري است. در مرحله دوم كه در طي دياژنز تدفيني رخ داده، با ورود سيالات اكسيدان غني از مس، پيريت با سولفيدهاي مس جانشين شده و آهن اضافي حاصل از اين جانشيني، به‌صورت هماتيت اوليه در تمامي اين كانسارها قابل مشاهده است. رخداد كانه‌زايي در اين مرحله، بيشتر به‌صورت رگه- رگچه‌اي و جانشيني است. داده‌هاي ايزوتوپي گوگرد، مربوط به نمونه‌هاي سولفيدي كانسار نارباغي شرقي در نمونه هاي تجزيه شده (مقادير δ34S از 10.2- در هزار تا 4.4- در هزار با ميانگين 6.7- در هزار) نشان از تأمين گوگرد توسط احياي باكتريايي سولفات آب درياي ائوسن دارد. كانسارهاي مورد مطالعه، از نظر سنگ ميزبان، كاني‌شناسي، ساخت و بافت، ژئومتري و چگونگي تشكيل، بيشترين شباهت را با كانسارهاي مس تيپ مانتو در دنيا نشان مي‌دهند.M6