پايش زيستي كيفيت هوا و عناصر كمياب در مناطق شهري تهران با استفاده از گلسنگ اپي فيت

زمينه و هدف: كيفيت هوا و توزيع عناصر كمياب در كلانشهر تهران با استفاده از فراكاشت گلسنگ اپي فيت Ramalina sinensis مورد بررسي قرار گرفت. روش بررسي: تال گلسنگ R. sinensis از منطقه غيرآلوده جمع آوري و به مدت شش ماه در شش سايت شهري تهران فراكاشت شد. بعد از پايان دوره مواجهه، محتواي 12 عنصر در گلسنگ با آناليز ICP-MS تعيين شد و داده هاي حاصل با استفاده از آناليزهاي آماري و شاخص هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفت. يافته ها: براساس نتايج، ترتيب ميانگين غلظت عناصر در نمونه گلسنگ R. sinensis به‌صورت Co Ni Cu Cr Pb Zn Mn Na Mg Fe K Ca تعيين شد و بيشترين ميزان انباشت زيستي مربوط به عناصر ضروري يافت شد. براي برخي عناصر اختلاف معني دار آماري بين سايت هاي مختلف شهري مشاهده شد. براساس شاخص بار آلودگي (PLI) نيز دو سايت دانشگاه شريف و ستاد بحران داراي آلودگي بيشتري نسبت به ساير مناطق بودند. مقادير نسبت مواجهه به كنترل (EC) نيز براي عناصر Pb، Zn، Cr، Fe، Mn، Ni، Mg و Co در محدوده نسبت 1/75-1/25 يافت شد. براساس فاكتور تجمع نسبي (RAF)، توان انباشت عناصر توسط گلسنگ R. sinensis به‌ترتيب Na Cr Cu Fe Mg Ni Zn Mn Co Pb Ca K مشاهده شد كه بيانگر توانايي قابل توجه اين گونه در انباشت عناصر Na، Cr، Cu و Fe است. آناليز PCA و EF نيز نشان داد كه منشا عناصر كمياب جذب شده توسط گلسنگ به‌طور عمده از منابع وسايل نقليه هستند. نتيجه گيري: اين مطالعه كاربرد و اهميت استفاده از گلسنگ R. sinensis در پايش زيستي عناصر آلاينده هوا در مناطق شهري را نشان مي دهد، كه اين رويكرد مي تواند جايگزيني مناسب، دقيق و مقرون به صرفه بودن گلسنگ نسبت به ساير پايشگرهاي زيستي براي آلاينده هاي هوا و تعيين سطوح مختلف آلودگي هوا را در مقياس بزرگ ارائه دهد.