روش‌هاي تشخيص ژنوتيپ‌هاي پايدار و سازگار گل‌محمدي (.Rosa damascena Mill) ايران براي عملكرد اسانس

با هدف تشخيص روش‌هاي مناسب شناسايي ژنوتيپ‌هاي پايدار و سازگار براي عملكرد اسانس، 35 ژنوتيپ گل‌محمدي (Rosa damascena Mill.) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در هفت مكان (استان‌هاي كردستان، مركزي، اصفهان، خوزستان، فارس، كرمان و خراسان رضوي) و دو سال (71386) ارزيابي گرديد. ميانگين كل بازده اسانس 0.029% بدست آمد. بين ژنوتيپ‌ها، مكان‌ها، محيط يا مكان سال‌ها و نيز اثرات متقابل ژنوتيپ × مكان و ژنوتيپ × محيط از نظر بازده اسانس تفاوت‌هاي معني‌داري (0.01P≤) وجود داشت. رابطه مثبت بين واريانس محيطي، ضريب تغييرات و ضريب رگرسيون عملكرد بر محيط با بازده اسانس نشان داد كه فقط ژنوتيپ‌هاي با بازده اسانس پايين فنوتيپ مشابهي را در محيط‌هاي مختلف (پايداري استاتيك) داشتند. هيچ ژنوتيپ پايداري با مفهوم استاتيك رگرسيون وجود نداشت و اسانس توليدي ژنوتيپ‌هاي پايدار با واريانس محيطي هم بسيار اندك بود، اما برخي ژنوتيپ‌هاي سازگار با ضريب تغييرات محيطي (مانند KM1) همزمان بازده اسانس متوسط و پايداري عملكرد داشتند. ژنوتيپ‌هاي پايدار با مفهوم ديناميك عملكرد اسانس متوسطي داشتند. شاخص برتري، ژنوتيپ‌هاي با بالاترين اسانس را به‌عنوان سازگار معرفي نمود. ژنوتيپ‌هاي پايدار با كمترين واريانس سال درون مكان، حداقل اسانس را توليد كردند. نتايج نشان داد كه ژنوتيپ گل‌محمدي مي‌تواند هم‌زمان داراي پايداري استاتيك، ديناميك و عملكرد اسانس بالا باشد. آماره ضريب تغييرات، جنبه ديناميك آماره‌هاي رگرسيون و شاخص برتري به‌عنوان آماره‌هاي مطلوب براي ارزيابي جنبه هاي مختلف (استاتيك و ديناميك) پايداري اسانس در گل‌محمدي پيشنهاد مي‌شوند. در مجموع، ژنوتيپ‌هاي IS3، KZ1 و CM1 داراي عملكرد اسانس متوسط و پايداري و سازگاري عمومي براي آن بوده و براي كشور ايران توصيه مي‌شوند.