جايگاه «تأويل» در منطق نقلي فهم دين از نگاه «ابن تيميه» و نقد آن

ابن‌تيميه با پذيرش تأويل به عنوان يكي از شيوه‌هاي نقلي فهم دين، آن را به معناي حقيقت خارجي مي‌داند و معاني‌اي همچون بازگرداندن لفظ از معناي ظاهري را تأويل كلامي خوانده و رد كرده و به مخالفان نسبت مي‌دهد. وي با ادعاي اتفاق صحابه نسبت به معناي منتخب خود و رد تأويل آيات صفات، به ستيز با تأويلي برمي‌خيزد كه با نگاهش متفاوت است و در اين مسير همه توان خود را به كار مي‌گيرد و به نقد استناد قرآني قائلان به تأويل نيز مي‌پردازد. اين نوشتار با روش توصيفي، تحليلي، پس از تبيين نگاه ابن‌تيميه، به نقد علمي نگرش او مي‌پردازد. در نقد، نخست تأويل را اصطلاحي قرآني، روايي مي‌شمرد كه معناي علمي آن با تفسير متفاوت و در برابر ظاهر قرار مي‌گيرد و در دو سطح توجيه متشابه يا بيان بطن معنا مي‌شود؛ سپس با بهره‌گيري از استشهاد قرآني، از صحت تأويل سخن مي‌گويد؛ حادث بودن تأويل را خرده‌گيري غير علمي و اشكال‌تراشي بي‌اساس مي‌شمارد و انديشه تحريم سئوال از كيفيت را با پنج نكته پاسخ مي‌دهد. همچنين پيامد‌هاي بسياري براي تأويل‌گريزي مي‌شمارد و در پايان تناقضات ادعاهاي ابن‌تيميه و كاربست تأويل در آثار او را گوشزد مي‌كند و اعتراف‌هاي وي به تأويل را در كنار نقد علماي سلف بر تأويل‌گريزي وي بازگو مي‌كند و هجمه‌هاي او در قالب تهمت‌پراكني و تخريب مخالفان با برچسب وارداتي خواندن شبهات را فرار به جلو براي فرار از پاسخ قانع‌كننده مي‌داند و اينگونه تزلزل و بطلان ديدگاه تأويل‌گريزانه ابن تيميه را بر همگان، به ويژه حق‌جويان غير محقق و مقلد سلفيه مي‌نمايد.