بررسي گستره و ابعاد «ولايت فقيه» در آراي شيخ انصاري و آيت‌الله بروجردي

بحث حاكميت، رهبري و ولايت از جهات مختلفي قابل بررسي است؛ اين موضوع از آن جهت كه به صفات و افعال الهي بازمي‌گردد و از عوارض فعل الله است، بحثي كلامي است و از‌جهت وجوب قبول ولايت براي فقيه و وجوب تبعيت از فقيه براي مردم، در حوزه فقه قرار مي‌گيرد. بر اين اساس ولايت فقيه يكي از اساسي‌ترين مباحث حوزه كلامي و فقهي اماميه در عصر غيبت امام معصوم عليه السلام است كه هيچ‌گاه در اصل پذيرش آن ميان انديشمندان اماميه اختلافي وجود نداشته است و حوزه اختلاف ديدگاه‌ها و نظريات تنها در ميزان اختيارات و مصاديقي است كه براي ولي فقيه برشمرده شده است. از ميان انديشمندان اماميه، شيخ انصاري;، مناصب سه‌گانۀ «فتوا»، «قضا» و «حكومت» را براي فقيه مجاز مي‌داند، ولي در مورد حكومت، قلمرو ولايت فقيه را محدود مي‌داند. در مقابل اين ديدگاه، برخي فقها همچون آيت‌‌الله بروجردي اختيارات وسيع‌تري براي ولي فقيه قائل هستند، به طوري كه حتي مديريت بر امور جامعه را بر عهده فقيه نهاده‌اند و معتقد به ولايت مطلقه فقيه در عصر غيبت هستند و براين باورند كه در صورت وجود شرايط و زمينه‌هاي لازم، تشكيل حكومت توسط فقها نيز حق آنان است. اين پژوهش به روش توصيفي، تحليلي و با نگاهي تطبيقي در دو حوزه فقهي و كلامي ديدگاه دو دانشمند مذكور را در موضوع «ولايت فقيه» مورد كنكاش قرار داده است و ضمن تبيين ميزان و گستره شباهت‌ها، به چرايي اختلاف آراي آنان پرداخته است.