تمايز ميان غيلانيِ فيلسوف از غيلانيِ متكلم؛ كوششي مقدماتي بر پايۀ شواهد

افضل الدين غيلاني يكي از شاگردان برجسته حكيم ابوالعباس لوكري است كه با واسطه بهمنيار از شاگردان ابن سينا به شمار مي رود. او فلاسفه بزرگي را تربيت نموده كه سلسله شاگردانش با دو واسطه به خواجه نصيرالدين طوسي مي رسد. در مقابل فريدالدين غيلاني‌ـ‌معاصر با افضل الدين غيلاني‌ـ از همفكران و هم مسلكان غزالي است كه مخالفت و اعتراض خود نسبت به فلسفه و فلاسفه را در كتابي با عنوان حدوث العالم  منعكس نموده است. برخي از اصحاب قلم، اين دو شخصيت متفاوت و متمايز را يكي دانسته و به دنبال آن، قضاوت هاي نادرستي كرده اند. در اين نوشتار كه به شيوه اسنادي و با تحليل منطقي به تحرير درآمده است، با شواهدي چند، تمايز شخصيت علمي و فردي افضل الدين و فريدالدين غيلاني تبيين مي گردد. از جمله اين شواهد مبتني بر سال هاي عمر فريدالدين كه در آثار خود به مناسبت ذكر كرده و نيز شواهدي از محتواي كتاب حدوث العالم است كه مي تواند احتمال دوگانگي غيلاني فيلسوف از غيلاني متكلم را قوت ببخشد.