كليدواژه :
آناليز رگرسيون , درصد مواد جامد محلول , شاخص سطح برگ , عملكرد ميوه و كارايي زراعي نيتروژن
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: ملون‌ها از جمله صيفي‌جات متعلق به خانواده Cucurbitaceae هستند، كه از حدود 118 جنس و 825 گونه تشكيل شده‌اند. خربزه ايراني از جمله مهمترين ملون‌ها، با ارزش اقتصادي و غذايي بالا بوده كه به طور گسترده در استان خراسان رضوي كشت مي‌شود. نيتروژن با ايفاي نقش ساختماني و كاركردي بر همه جنبه‌هاي حيات، رشد و توليد ميوه در گياه خربزه اثر گذار است. با توجه به اهميت توليد خربزه در استان خراسان رضوي، اين مطالعه با هدف تعيين مقدار كود نيتروژن مورد نياز براي توليد عملكرد ميوه بيشينه در خربزه و نهايتاً كاهش مصرف بي‌رويه نيتروژن توسط كشاورزان منطقه انجام پذيرفت.
مواد و روش‌ها: تأثير پنج سطح كود نيتروژن در مقادير 0، 70، 140، 210 و 280 كيلوگرم در هكتار در يك آزمايش مزرعه‌اي در سال 1398 در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در شهرستان تربت‌جام مورد ارزيابي قرار گرفت. هر كرت آزمايشي شامل سه پشته به عرض 2 متر و به طول حدود 8 متر بود. فاصله بين تكرارها 2 متر و فاصله بين كرت‌ها از يكديگر نيز يك خط كاشت در نظر گرفته شد. نشا 3 برگي خربزه با فاصله 75 سانتي‌متر از يكديگر در تاريخ 2 تيرماه سال 1398 كشت شد. صفات مورد بررسي در اين آزمايش شامل سطح برگ در مرحله ميوه‌دهي بوته، تعداد ميوه در بوته، متوسط وزن ميوه در بوته، عملكرد ميوه در هكتار، درصد مواد جامد محلول ميوه و ماده خشك كل بود.
يافته‌ها: نتايج آناليز واريانس نشان داد كه مصرف كود نيتروژن بر همه صفات اندازه‌گيري شده بجز درصد مواد محلول ميوه تأثير معني‌داري داشت. نتايج همچنين نشان داد كه مصرف كود نيتروژن نسبت به عدم مصرف آن افزايش 37 و 22 درصدي شاخص سطح برگ و كلروفيل را باعث شد. بيشترين مقدار كلروفيل برگ و شاخص سطح برگ به ترتيب از مصرف 210 و 140 كيلوگرم كود نيتروژن به دست آمد، و مصرف كود نيتروژن بيشتر افزايش معني‌داري بر ميزان سطح برگ و محتواي كلروفيل آن نداشت. مصرف كود نيتروژني نسبت به عدم مصرف آن باعث افزايش توليد ماده خشك در خربزه شد، و بيشترين افزايش معني‌دار توليد ماده خشك با مصرف 210 كيلوگرم نيتروژن در هكتار بدست آمد. بررسي پاسخ تعداد ميوه توليد شده در بوته و وزن ميوه قابل برداشت نيز نشان داد بيشترين ميزان ميوه توليدي در بوته و بيشترين وزن ميوه قابل يرداشت به ترتيب با مصرف 280 و 140 كيلوگرم نيتروژن در هكتار حاصل شد. عملكرد ميوه خربزه نيز با مصرف 70 ، 140، 210 و 280 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به ترتيب 39 ، 57 ، 41 و 28 درصد افزايش يافت. بررسي عملكرد ميوه نيز نشان داد كه بيشترين توليد ميوه به ميزان 33 تن در هكتار در شرايط مصرف 140 كيلوگرم نيتروژن در هكتار بدست آمد و مصرف كود نيتروژني كمتر و بيش از از اين مقدار موجب كاهش معني‌دار عملكرد خربزه شد.
نتيجه گيري: به‌طور كلي مصرف نيتروژن در كشت خربزه باعث بهبود رشد رويشي و توليد عملكرد ميوه آن شد. به‌طوري كه با مصرف 140 كيلوگرم كود نيتروژن در هكتار بيشترين عملكرد كمي و كيفي (مواد جامد محلول) در خربزه حاصل شد، و مصرف بيشتر نيتروژن كاهش توليد ميوه را باعث شد. ميزان كارايي زراعي نيتروژن نيز نشان داد كه به ازاي هر واحد مصرف نيتروژن تحت تيمار بهينه مصرف نيتروژن، ميزان 87 كيلوگرم ميوه خربزه در هكتار توليد خواهد شد. برررسي درآمد خالص اقتصادي حاصل از مصرف كود نيتروژن نيز نشان داد كه توليد‌كنندگان خربزه با مصرف بهينه كود نيتروژن مي‌توانند تا 50 درصد سود اقتصادي بيشتر را تجربه كنند.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Melons are vegetable crops belonging to the family Cucurbitaceae, which consists of about 118 genera and 825 species. Persian melon is one of the most important melons with high economical and nutritional values and widely cultivated in Khorasan Razavi province. Nitrogen is the main plant nutrient resources with a structural and functional roles that affect growth and yield of melon production. Regarding to the importance of melon production in Khorasan Razavi province, this study aimed to determine the required amount of nitrogen fertilizer to reach maximum melon yield and to reduce excessive nitrogen application by farmers.
Materials and Methods: A field experiment was conducted at Torbat-e Jam in 2019. The effect of five levels of nitrogen fertilizer (0, 70, 140, 210 and 280 kg ha-1) was evaluated in a randomized complete block design with three replications. The size of each individual plot was 6 by 8 m and the melon row spacing was 2 m. Melon seedlings at three-leaf stage were planted about 75 cm apart in rows, on 23 June 2019. The studied traits in the experiment included leaf chlorophyll and leaf area at fruiting stage, number of fruits per plant, average fruit weight per plant, fruit yield, percentage of soluble solids and total dry matter.
Results: Analysis of variance showed that nitrogen fertilizer application had a significant effect on all measured traits, except soluble solids of fruits. The results also showed that nitrogen fertilizer application increased leaf area index and leaf chlorophyll content by 37 and 22%, respectively. The highest leaf chlorophyll content and leaf area index was obtained from 210 and 140 kg nitrogen fertilizer application, respectively; and more nitrogen application was not a significant increase in leaf area and chlorophyll content. The melon dry matter production increased by 42% with nitrogen fertilizer application compared to non-nitrogen fertilizer application. The highest dry matter production was obtained from 210 kg N ha-1, and more nitrogen application was not a significant increase in dry matter production. The highest amount of the produced fruit per plant and fruit weight was obtained from 280 kg N ha-1. Fruit yield increased by 41% with nitrogen application compared with no N application. Fruit yield of melon at 70, 140, 210 and 280 kg N ha-1 increased by 39, 57, 41 and 28%, respectively. The highest fruit yield (33 ton ha-1) obtained at 140 kg N ha-1, and the more nitrogen application significantly reduced melon yield.
Conclusions: Nitrogen application improved growth and fruit yield of melon plants. The highest quality and quantity of melon yield was achieved with application rate of 140 kg N ha-1, and application of excess nitrogen would reduce fruit yield. Nitrogen agronomic efficiency showed that fruit yield increased by 87 kg ha-1 for each unite of N application rate under the optimum nitrogen fertilizer treatment. The study of the net economic income from the use of nitrogen fertilizer showed that the growers can experience up to 50% more economic profit with the optimal application of nitrogen fertilizer.
