ضرورت تدوين اصطلاح‌نامۀ پزشكي مردمي ايران

The necessity of design and codification of a Persian folk medicine thesaurus

سابقه و هدف: كتابداري و اطّلاع‌رساني پزشكي يكي از دانش‌هاي كمكي در حوزۀ علوم پزشكي است كه در سال‌هاي اخير با گسترش و توسعۀ چشم گيري روبه‌رو بوده است. توليد روزافزون اطّلاعات در قالب‌هاي گوناگون چالش بزرگي است كه وجه ديگر آن روي‌آوردن كاربران متعدّد به پايگاه‌هاي اطلاعاتي است. از اين رو، نظام‌هاي ذخيره و بازيابي اطّلاعات با به‌كارگيري ابزارهايي همچون اصطلاح‌نامه‌ها به دنبال پاسخ‌دادن به اين دو نياز هستند. از سوي ديگر، از ميان سرچشمه‌هاي سه‌گانۀ پزشكي ايراني، تا كنون پزشكي مردمي ايران چندان موردتوجه نبوده، بنابراين تدوين اصطلاح‌نامه‌اي براي آن ضرورت دارد. پژوهش حاضر به دنبال تبيين اين ضرورت است. مواد و روش‌ها: اين پژوهش، براساس روش توصيفي- تحليلي مي‌كوشد ضمن مرتب‌سازي اصطلاح‌نامه‌هاي موجود براساس نظام رده‌بندي و علوم، توجّه نخبگان را به اين دانش بشري جلب كند و ضرورت تدوين اصطلاح‌نامۀ پزشكي مردمي ايران را نشان دهد. همچنين با جست‌وجو در متون مرجع اصطلاح‌نامه‌نويسي، مباني نظري تدوين اصطلاح‌نامه‌هايي با موضوعات بسيار خاص و روايي اين تلاش، تبيين مي‌شود. يافته‌ها: در زبان فارسي پيكرۀ نسبتاً مناسبي از اصطلاح‌نامه‌ها در رده‌هاي مختلف علوم و فنون (به‌خصوص اصطلاح‌نامه‌هايي در رده‌هاي فرعي علوم پزشكي، تاريخ پزشكي، ارتقاي بهداشت، كمك‌هاي اوليه) تهيه و تدوين شده و امكانات و زيرساخت‌هاي نرم‌افزاري و سخت‌افزاري براي اين كار كمابيش فراهم است. با وجود اين در زمينۀ فرهنگ مردم، مردم‌شناسي و پزشكي قومي نبودِ اصطلاح‌نامه‌اي مدوّن بسيار محسوس است. نتيجه‌گيري: با توجه به اينكه تدوين اصطلاح‌نامه‌هايي با موضوعاتي بسيار خاص در متون مرجع و توصيه‌نامه‌هاي اصطلاح‌نامه‌نويسي پيش‌بيني شده و با توجه به حجم روزافزون اطلاعات توليدشده به زبان فارسي در حوزۀ پزشكي مردمي و مهيّابودن زيرساخت‌هاي مختلف و متعدّد، تهيه و تدوين اصطلاح‌نامۀ پزشكي مردمي ايران ضروري است.

Background and Purpose: Medical Library and Information Sciences are an auxiliary field in medical sciences that have undergone significant development in recent years. Increasing generation of information in a variety of formats is a major challenge, that demands referring to databases. Hence, information storage and retrieval systems seek to address these needs using tools such as thesauri. On the other hand, among the triad sources of Persian medicine, folk medicine had not received much attention so far. Therefore, the present study seeks to answer the need to develop a Persian folk Medicine Thesaurus. Materials and Methods: This research, based on a descriptive-analytical method, attempts to show lack of attention to this branch of human knowledge while sorting the thesauri in the classification and the division of sciences. Also. it explains the theoretical and valid foundations of compiling controlled thesauri by searching reference texts in Library & Information Sciences. Results: A relatively large corpus of thesauri in different categories of science and technology (especially thesauri in the sub-categories of medical sciences, medical history, health promotion, first aid, etc.) has been prepared and compiled in Persian language, and software and hardware facilities and infrastructures has been provided to some degree. Nonetheless, lack of a codified thesauri is very noticeable in the field of folk culture, anthropology and ethnography in Persian. Conclusion: Compilation of thesauri in specific topics is foreseen and recommended in reference texts and thesaurus. Considering the increasing volume of information produced in Persian in the field of folk medicine and the availability of various infrastructures, it is necessary to compile a Persian folk medicine thesaurus.