الگوي توسعه روابط جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان با رويكرد ژئوپوليتيك در راستاي ارائه يك مدل راهبردي در سياست خارجي ايران

Model for the development of relations between the Islamic Republic of Iran and the Republic of Azerbaijan with a geopolitical approach in order to provide a strategic model in Iran's foreign policy

ايران با جمهوري آذربايجان داراي اشتراكات فرهنگي و تاريخي از يكسو و اختلافات قومي، سياسي، ايدئولوژيك از سوي ديگراست. اين كشور از سويي با گرايشات خود به آمريكا و اسرائيل و نيز تركيه و ادعاهاي سرزميني و قومي بر بخشي از ملت و سرزمين ايران، به چالشي جدي براي سياست‌ خارجي ايران مبدل شده است. در كنار اين چالش‌ها مسئله اختلافات بين جمهوري آذربايجان و ارمنستان به عنوان دو همسايه مهم ايران و رويكرد محافظه‌كارانه ايران در قبال مسئله قره ‌باغ نه ‌تنها سبب عادي ‌سازي وضعيت نشده، بلكه نگاهي بدبينانه از سوي جريان پان‌تركيستي و بخشي از افكار عمومي مردم جمهوري آذربايجان و آذري‌هاي ايران شكل گرفته كه ايران را به ‌عنوان حامي ارمنستان جلوه داده است. با وجود اين چالش‌ها، وجود مسائل مهمي مانند همسايگي، نيازهاي متقابل اقتصادي و تجاري، انرژي و موقعيت ژئوپليتيكي، لزوم پرداختن به اين موضوع و يافتن راهبردهاي واقع‌بينانه براي توسعه روابط دو كشور را ضروري نموده است. از اين‌رو در مقاله حاضر در راستاي رسيدن به الگوي راهبردي روابط دو كشور، اين سوال اصلي طرح شده است كه عوامل واگراساز و همگراساز در روابط ايران و جمهوري آذربايجان در چارچوب ژئوپليتيك كدام‌اند؟ در نهايت محقق به پنج دسته راهبرد جهت توسعه روابط بين ايران و جمهوري آذربايجان رسيده است. در اين پژوهش به شيوه‌اي توصيفي-تحليلي و با بهره‌گيري از مدل SWOT سعي شده تا به موضوع مذكور پرداخته شود. داده‌هاي مورنياز نيز به روش كتابخانه‌اي و اسنادي و پرسشنامه گردآوري شده است.

Iran has cultural and historical commonalities with the Republic of Azerbaijan on the one hand and ethnic, political and ideological differences on the other,. Along with these challenges, the issue of differences between the Republic of Azerbaijan and Armenia as two important neighbors of Iran and Iran's conservative approach to the Nagorno-Karabakh issue not only did not normalize the situation, but also a pessimistic view of the pan-Turkic current and part of public opinion. The Republic of Azerbaijan and the Azeris of Iran have been formed, which has made Iran a supporter of Armenia. Despite these challenges, the existence of important issues such as neighborhood, mutual economic and trade needs, energy and geopolitical situation, the need to address this issue and find realistic strategies to develop relations between the two countries. Therefore, in order to achieve the strategic model of relations between the two countries, the main question is what are the divergent and convergent factors in the relations between Iran and the Republic of Azerbaijan in the geopolitical framework? Finally, the researcher has reached five categories of strategies for the development of relations between Iran and the Republic of Azerbaijan. In this research, in a descriptive-analytical manner, using the SWOT model, an attempt has been made to address this issue. Morniaz data were also collected through library and documentary methods and questionnaires.