آمايش لندفرم‌هاي ژئومورفولوژيكي جهت توسعۀ سكونتگاه‌هاي انساني (مطالعۀ موردي: شهرستان‌هاي جنوب شرق استان خراسان رضوي)

The Evaluation of Geomorphologic Landforms for the Development of Human Settlements: A Case Study of Southeast Cities of Razavi Khorasan Province

توسعه و ايجاد سكونتگاه در ارتباط مستقيم با بستر طبيعي و عوارض ژئومورفولوژي است. محدودة مورد مطالعه به علت شرايط توپوگرافيكي و زمين شناسي داراي محدوديتهاي خاص در مكان گزيني و توسعة سكونتگاههاي انساني بود. به منظور كاهش مخاطرات محدودة جنوب شرق استان خراسان رضوي و اصلاح برنامه‌هاي آتي توسعه و ايجاد سكونتگاه‌هاي انساني، به بررسي امكان‌سنجي منطقة مورد مطالعه جهت توسعة سكونتي پرداخته شد. پس از بررسي‌هاي كتابخانه‌اي و ميداني و گزينش معيارهاي مناسب، با استفاده از مدل‌ منطق فازي و به كمك نرم‌افزار GIS، مناطق مستعد جهت توسعه و ايجاد سكونتگاه تعيين شد. در اين مطالعه، جهت شناسايي مناطق مستعد توسعه و ايجاد سكونتگاه بر اساس لندفرمهاي ژئومورفولوژيكي، از يازده پارامتر شيب، جهت شيب، ارتفاع، خاك، كاربري اراضي، ارتفاع، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، فاصله از راه ارتباطي، فاصله از سكونتگاه، ژئومورفولوژي به منزلة متغيرهاي مستقل در شناخت توانها و تنگناهاي ژئومورفولوژيكي در منطقه استفاده شد. نتايج حاصل از پهنه‌بندي بر اساس مدل فازي نشان داد حدود 61 درصد مساحت منطقة مورد مطالعه در طبقات بسيار نامناسب و نامناسب واقع شده است كه اين به معني نامساعد بودن شرايط ژئومورفولوژيكي در اين بخش از محدودة مورد مطالعه جهت ايجاد و توسعة سكونتگاه‌هاي انساني است. حدود 14/58 درصد از مساحت محدودة مورد مطالعه داراي شرايط متوسط و حدود 24 درصد از مساحت منطقة مورد مطالعه داراي شرايط مطلوب و مساعد جهت فعاليت‌هاي ساخت‌وساز و ايجاد نواحي سكونتگاهي جديد است. واحدهاي مخروط‌ افكنه اي و دشت‌هاي آبرفتي مناسب‌ترين مكان براي ايجاد و توسعة سكونتگاه‌اند.

The habitat development and establishment are directly related to the natural bedrock and geomorphologic complications. Due to topographical and geological conditions, the area under study has certain limitations in locating and developing human settlements. In order to reduce the hazards in the southeast of Khorasan Razavi province and modify plans for the development and establishment of human settlements, the feasibility of the area under study for residential development was investigated. After conducting library and field studies and selecting appropriate criteria, the fuzzy logic model was applied using the GIS software to identify areas for habitat development and establishment. In this study, to identify the potential areas for habitat development and establishment based on geomorphologic landforms, eleven parameters – including slope, slope direction, elevation, soil, land use, elevation, distance from fault, distance from river, distance from road, distance from settlement, and geomorphology – were used as independent variables in identifying geomorphological abilities and bottlenecks in the area. The results of zoning based on the fuzzy model showed that about 61% of the study area is located in very inappropriate and inappropriate classes, which means that geomorphological conditions in this part of the study area are unfavorable for the development and establishment of human settlements. About 14.58% of the study area has moderate conditions and about 24% of the study area shows favorable geomorphological conditions for construction activities and creation of new habitat areas. Alluvial fan units and alluvial plains are the most suitable sites for habitat development and establishment.