ارزيابي ريسك زيست محيطي و بهداشتي حوضه آبريز سد سبلان با استفاده از مدل وراستيك

The Assessment of Environmental and Health Risks in Sabalan Dam Basin Using WRASTIC Model

زمينه و هدف يكي از مهم ترين مسايل مرتبط با آب، آلودگي منابع آب مي باشد كه عمدتا ناشي از فعاليت‫هاي بشر بوده و در حال حاضر بسياري از منابع آبي جهان را در معرض تهديد قرار داده است. لذا استفاده از ابزارهاي مناسب جهت مديريت كيفيت آب‫هاي سطحي لازم و ضروري به نظر مي‫رسد. اين تحقيق به منظور تعيين ميزان پتانسيل ريسك هاي ناشي از منابع آلاينده در سد سبلان با استفاده از مدل وراستيك انجام گرفت. روش كار براي ارزيابي ريسك سوانح آلودگي سد سبلان از مدل ارزيابي WRASTIC و نرم افزار GIS استفاده گرديد. براي تعيين سطح ريسك آلايندگي، حوزه آبريز سد سبلان به 8 زير حوزه تقسيم گرديد. سپس در هر زيرحوزه نقشه هاي منابع آلاينده شامل شاخص هاي مختلف پساب هاي صنعتي، كشاورزي، مسكوني، تفرج و سوانح حمل و نقل در محيط نرم‫افزار GIS تهيه گرديدند. سپس امتيازدهي براي هر شاخص؛ بر اساس شدت پتانسيل منابع آلاينده انجام گرفت. در نهايت بر اساس داده هاي بدست آمده، زيرحوضه ها از لحاظ ريسك طبقه بندي شدند. يافته ها نتايج نشان داد بر اساس مدل استفاده شده از نظر ميزان ريسك آلايندگي بهداشتي و زيست محيطي، ميانگين شاخص ريسك آلودگي آب براي حوضه آبريز سد سبلان برابر 29/48 بود. طبقه بندي سطح ريسك آلايندگي در زير حوضه هاي سد سبلان مشخص نمود كه زيرحوضه S1 داراي ميزان ريسك زياد بوده و ميزان ريسك زيرحوضه هاي S2، S4، در حد متوسط مي باشد. نتيجه گيري استفاده از مدل وراستيك در تعيين سطح ريسك سوانح آلودگي سد سبلان مشخص نمود كه مهمترين شاخص هاي آلوده كننده حوضه آبريز سد سبلان، ورود فاضلاب هاي خانگي و پساب‫هاي فعاليت‫هاي آبزي پروري، كشاورزي و چشمه هاي آبگرم معدني بودند. نتايج اين تحقيق نشان دهنده مطلوبيت استفاده از مدل WRASTIC در تعيين ريسك آلايندگي حوضه آبريز سد سبلان مي باشد.

One of the most important water-related issues is the pollution of water resources, which is mainly due to human activities and currently threatens many water resources in the world. Therefore, the use of appropriate tools to manage surface water quality seems necessary. This study was conducted to determine the potential risks of pollutants in Sabalan Dam using a WRASTIC model. Methods: WRASTIC evaluation model and GIS software were used to assess the risk of Sabalan Dam pollution accidents. To determine the level of pollution risk, the catchment area of Sabalan Dam was divided into 8 sub-basins. Then, in each sub-area, pollution source maps including various indicators of industrial effluents, agriculture, housing, recreation and transportation accidents were prepared in GIS software environment. Then scoring for each indicator was performed based on the potential intensity of pollutant sources. Finally, based on the obtained data, sub-basins were classified in terms of risk. Results: The results showed that based on the model used in terms of health and environmental pollution risk, the average risk of water pollution for the catchment area of Sabalan Dam was 48.29. Classification of the level of pollution risk in the sub-basins of Sabalan Dam showed that sub-basin S1 had a high level of risk and the level of risks in subbasins S2 and S4 were moderate. Conclusion: The use of WRASTIC model in determining the risk level of Sabalan Dam pollution accidents showed that the most important indicators of Sabalan Dam catchment was the entry of domestic wastewater and effluents of aquaculture and agricultural activities and mineral hot springs. The results of this study indicated the desirability of using the WRASTIC model in determining the pollution risk of the Sabalan dam catchment.