فناوري در خدمت سالمندان: نقش فناوري مهندسي پزشكي و طب بازساختي

جهان در آستانه رشد و نقطه عطف جمعيتي قرار گرفته است و از طرفي سالمندان به­عنوان يكي از ركن هاي مهم جمعيتي در هر كشور و منطقه جغرافيايي به شمار مي آيند. طبق آمار سازمان بهداشت جهاني، تعداد افراد بالاي 65 سال در سال 2010 معادل 526 ميليون نفر بوده است كه اين تعداد در سال 2050 به 1.5 ميليارد نفر خواهد رسيد كه به­طور عمده در كشور هاي توسعه يافته قابل مشاهده خواهد بود. پيشرفت­ چشمگير در فناوري هاي نوين و اميد به زندگي طي قرن گذشته بخش مهمي از اين تغييرات مي باشد كه منجر به كاهش مرگ و مير و بيماري ها در سنين بالا مي باشد. از اين رو، طبق گزارشات، بيماري هايي نظير مشكلات قلبي، فشار خون، ديابت، سرطان، مشكلات ريوي و حركتي از عمده عوارض ناشي در سنين بالا مي باشد. علوم پزشكي، فناوري هاي باز ترميمي و مهندسي از گذشته در خدمت جوامع گوناگون بوده تا بتوانند ميزان مشكلات و عوارض هاي متنوع كه در اثر پير شدن افراد و اختلال در عملكرد فيزيولوژيك بوجود مي آورد را به حداقل رسانده و يا بطور كامل درمان نمايد. از اين­رو، فناوري مهندسي بافت و طب باز ساختي به عنوان يكي از مهمترين حوزه هاي پزشكي در افزايش نرخ اميد به زندگي و افزايش كيفيت آن نقشي مهم و حياتي در سال هاي گذشته به واسطه پيشرفت هايي كه در اين حوزه به وجود آمده، ايفا نموده است. با توجه به رشد جمعيت سالمندان و روند تشديد جمعيت، تقاضا براي جايگزيني بافت ها و ارگان هاي حياتي در اين گروه از جامعه در حال افزايش است. مهندسي پزشكي و طب بازساختي توانائي حل اين قبيل مشكلات و تأمين نياز هاي بيمارن را در آينده به طور كامل خواهد داشت. در حوزه مهندسي بافت، هدف ايجاد يك ساختار داربست سه بعدي (3D) حاوي سلول و همراه ماده زيستي است كه عملكردي مشابه بافت / اندام زنده داشته و ممكن است براي ترميم يا بازسازي بافت / اندام آسيب ديده از آن در بدن فرد استفاده شود. نياز اساسي اين داربست ها اين است كه بتواند از رشد سلول، انتقال مواد مغذي و مواد زائد و تبادل گازهايي از قبيل اكسيژن و دي اكسيد كربن را پشتيباني كند. مهندسي بافت و طب بازساختي معمولاً از سه استراتژي زير استفاده مي كند: (1) يك سيستم پيچيده حاوي سلول / ماده زيستي، كه در آن مواد بيولوژيكي و سلول آن ارگان (مانند سلول هاي استخواني) براي ترميم و بازسازي بافت ها / اندام ها در بدن كاشته مي شوند؛ (2) سيستم هايي سلولي با پتانسيل تبديل شدن به هر نوع بافت، مانند پيوند سلول هاي بنيادي بند ناف؛ و (3) زيست مواد بدون سلول، كه در بدن كاشته شده و روند ادغام و تحريك تشكيل بافت هاي طبيعي بدن را طي مي كنند. در كشورهاي توسعه يافته، بيماريهاي قلبي، سكته مغزي و سرطان عامل اصلي مرگ و مير در بين بيماران است. ميزان اين بيماري­ها و ساير بيماري­هاي مزمن و غير واگير نيز در كشورهاي با درآمد متوسط و پايين نيز در حال افزايش است. اما در اين ميان، عمده ترين حوزه هايي كه طب بازساختي بر آن متمركز است را مي توان به حوزه هاي: سلول درماني، پرينت سه بعدي بافت ها، اصلاح ژنتيكي، مهندسي بافت استخوان و غضروف، تاندون، قرنيه، بافت قلب، ديسك هاي بين مهره اي، عروق خوني، پوست، عصب و بافت هاي دنداني اشاره نمود. دليل اصلي انتخاب مهندسي بافت و طب ترميمي، كمك به تسريع روند بهبود بافت هاي از دست رفته مي باشد؛ چرا كه در دوره سالمندي، بافت هاي بدن ميزان توليد سلول هاي جديد خود را از دست مي دهد و ميزان جايگزيني بافت بشدت كاهش پيدا مي نمايد. از اين­رو اين دانش و فناوري به كمك افراد با سن بالا مي شتابد تا بتوان ميزان آسيب هاي بوجود آمده در بافت ها را به كمترين ميزان خود رسانده و با ايجاد كيفيت زندگي بالاتر، سطح اميد و طول عمر را در اين بخش از جامعه را افزايش دهد.