ادبيات عاشورايي، سير تحول وتكامل آن در ادب فارسي

Ashura Literature in Persian: Its Development and Perfection

حماسه بزرگ عاشورا وقيام جاودانه سيد الشهدا عليه السلام،از چنان جايگاه ومنزلتي برخوردار است كه انديشه حقيقت جوي آدمي را در هر گوشه جهان به تامل وتفكر درباره خويش فرا مي خواند . اگر چه بيش از هزار سال از آن رخداد سرنوشت ساز مي گذرد ،اما گستردگي وغناي آن به گونه اي است كه هرگاه كسي به انديشه وتعمق پيرامون آن بپردازد ،بازهم به نكته اي تازه ودر خور دست مي يابد. به راستي راز اين تازگي وماندگاري در چيست؟حقيقت آن است كه اين حركت بزرگ ريشه در باورها ي آرماني وفطرت پاك انساني دارد وهمين امر سبب شده تا شاعران وسخنوران حق جو در طول تاريخ به دور ازهرگونه چشم داشت و توقع، زبان به وصف اين حماسه بزرگ وپديد آورندگان آن بگشايند،در ادبيات ما نيز ،اين حركت بزرگ از نظرگاه شاعران اخلاق گرا ومتعهد ،دور نمانده واز نيمه دوم قرن چهارم به عنوان طرحي نو (شعر عاشورا) در ادب فارسي به ظهور رسيده است .اين مقاله برآن است تا بااستناد به مدارك ومنابع موجود ،به شيوه تحليلي به بررسي اين بخش از ادبيات آييني بپردازد.

The great epic of Ashura and the epoch-making movement of Imam al-Husayn has proved so sublime that inspires any truth-seeking person to reflect on it. Though over 1,000 years have passed since its taking place, the profundity of the event of Ashura makes every thoughtful person find something brand new in connection with it. The secret of this permanence and eternality lies in the fact that it has got connection with the purely human instinct and his fundamental beliefs. It has since inspired poets to admire this matchless movement with no expectation to earn any money out of it. In Persian literature, this movement has started from the second half of the fourth/ tenth century in effect of the contributions made by moralist and devout poets. The present paper attempts to trace back the origins of this literary and ritualistic movement.