امام حسن(ع) و پيش‌بيني صلح با معاويه: بازانديشي سياست راهبردي امام حسن(ع) در مواجهه با معاويه

Imam Hasan’s prophecy of reconciliation with Moavie: a revisit of Imam Hasan’s strategic policies towards Moavie

صلح امام حسن(ع) نقطۀ عطفي در تاريخ تشيع، بلكه در تاريخ مسلمين است كه از زواياي مختلف، مورد بررسي انديشمندان قرار گرفته است. از سؤالات بنيادين راجع­به اين واقعه اين­ است كه، آيا امام حسن(ع)براي صلح پيش­ دستي كرد يا معاويه؟ پاسخ­‌هاي مختلفي براي اين سؤال ارائه شده است. پاسخ نخست خواهان اثبات پيش­دستي امام حسن(ع)براي صلح، از روي مخالفتشان نسبت به جنگ با معاويه و به­ طور­كلي، مخالفت با سياست‌هاي امام علي(ع) است. پاسخ دوم بيانگر اين است كه جهاد با معاويه، برنامۀ اصلي و اساسي امام مجتبي(ع)بوده و پذيرش صلح، نه در ابتداي خلافت، بلكه موضوعي ناخواسته و تصميمي برآمده از حوادث پيش ­آمده بوده است. در اين تحليل، نوعي غافل گيري و عدم تحليل جامع و عميق از اوضاع عراق نهفته است. به نظر مي‌رسد هر دو پاسخ، متأثر از پيش ­فرض‌هاي كلامي ارائه­ كنندگان است و با اشكالاتي روبه­‌رو مي­‌باشد. مي‌توان اين موضوع را به گونۀ سومي تحليل كرد كه مشكلات دو پاسخ پيشين را نداشته باشد و آن، براساس روش تبيين تاريخي واقعيت­‌گرا خواهد بود. پاسخ سوم بيان مي­‌كند كه روبه­‌رو شدن با صلح، برآمده از غافگيري در برابر حوادث پيش­ آمده نبوده است؛ بلكه درخواست صلح، هر­چند موضوعي پسيني است، اما با تحليل عميق و درست امام حسن(ع)از اوضاع و شرايط پيشين عراق، همراه بوده است و اين تحليل، آن حضرت را به يك راهبرد و استراتژي جامعي از ابتداي خلافت سوق داد كه عبارت بود از پيش ­بيني عدم موفقيت جبهۀ نظامي عراق در برابر شام و در عين حال، ضرورت تحرك نظامي (مانور نظامي) براي جلوگيري از شكستي كامل و غير­قابل ­جبران و دستيابي به اهداف سياسي بلند­مدت. اين پاسخ، كاملاً با پاسخ نخست در تضاد است و پاسخ دوم را تكميل و اصلاح مي­‌كند.

Imam Hasan’s prophecy of reconciliation with Moavie: a revisit of Imam Hasan’s strategic policies towards Moavie it emenated from a deep and thorough understanding of Imam from the circumstances of Iraq in that era. This comprehensive undestanding pushed Imam to adopt a wholistic policy package from the beginning of his reign. Imam Hasan could well prophesy the defeat of Iraqi Muslims supporting him to the front opened in Sham (damascus) supporting Moavie. Aslo, Imam Hasan could discern the need to show military activity(military maneuver) to achieve long-term political purposes and to avoid a complete and irrepairable defeat later on. The view offered in the current study flatly contradicts the first view and compelements and reforms the first one.