داروشناسي در آثار حُبيش تفليسي با تاكيد بركتاب تقويم الادويه وي در قرن ششم هجري

ابو الفضل حُبيش بن ابراهيم تفليسي را بيشتر از طريق كتاب ارزشمند داروشناسي وي‌كه تقويم الادويه نام دارد، مي‌شناسند. حُبيش اگرچه در تفليس به دنيا آمد و رومي يا لاتين و يوناني را در زادگاه فراگرفت، اما زندگي علمي او سراسر در بغداد و قونيه گذشت. دوره حيات وي در بغداد، هم‌زمان بود با مكتفي و مقتفي، دو خليفه عباسي و در آناطولي مصادف بود با حكومت سلجوقيان غرب، كه بخشي از حوزه اسلامي به شمار مي رفت. تقويم الادويه، بيان الطّب،كفايه الطّب و رسائل نه‌گانه از آثار ارزشمند وي قلمداد مي‌شود. تقويم الادويه در واقع يك فرهنگ داروشناسي چند زبانه است كه مورد استفاده همه پزشكان پس از وي بوده است. از آثار پزشكي حُبيش چنين استنباط مي‌شود كه ديدگاه پزشكي وي به محمد زكرياي رازي بسيار نزديكتر است تا حكميان ديگر. توصيه و تجويز او براي درمان بيشتر دستورات غذائي همراه با دارو را دربر مي‌گيرد تا صرفاً استفاده از دارو. از اينرو در نوشته‌هاي وي كمتر به نمونه‌هاي باليني برمي‌خوريم. در يك نگاه كلي و با مرور ادبيات پزشكي حُبيش در مي‌يابيم كه نوشته‌هاي وي مملو از آثار و عقايد پزشكان يوناني، رومي و اسلامي است. در واقع او سير مطالعاتي و آموزش‌هاي پزشكي خود را با آوردن خلاصه‌اي از دست‌آوردهاي گذشته به خوانندگان خود اطلاع ميدهد. پژوهش حاضر درصدد است تا با شيوه توصيفي و تحليلي به نقش و جايگاه حبيش تفليسي و آثار وي خصوصا كتاب تقويم الادويه در طب اسلامي بپردازد. بررسي‌ها نشان ميدهد كه دانش پزشكي و آثار چند زبانه حبيش تفليسي حاكي از وسعت اطلاعات تجربي وي و ادامه حيات تحقيقات پزشكي اسلامي در قرن ششم هجري قمري بوده است. رشد و گسترش طب، خصوصا داروشناسي در حوزه غرب آسيا در سده‌هاي سوم تا هفتم داراي يك سير صعودي بود. نوآوري‌هاي بسياري در زمينه پزشكي در آثار پزشكاني مانند علي بن ربَّن طبري، ابن سينا، رازي، اهوازي و بيروني ديده مي‌شود. در قرن ششم پزشكاني در شرق و غرب عالم اسلام ظهور كردند كه با استفاده از دانش پزشكي پيشينيان خود، بر اين‌آسمان خراش علوم اسلامي طبقه‌اي افزودند.