بررسي و تحليل مفهوم «تيسير» در مثنوي معنوي و غزليات شمس از مولانا و مقايسۀ آن با آراء فقه اسلامي

A study and analysis of the concept of "Taysir" in the spiritual Masnawi and Ghazals of Shams by Mowlavi an‎d comparing it with the views of Islamic jurisprudence

تيسير يكي از مفاهيم فقهي است كه از قرآن به فرهنگ فقه اسلامي راه يافته و مباحثي پيرامون آن طرح شده است. در گسترۀ ادب فارسي، مولوي به عنوان شاعري شناخته مي­شود كه ابتدا فقيه و عالم ديني بوده و پس از ديدار با شمس تبريزي، به جرگۀ صوفيان وارسته و عارفان واصل پيوسته است. به اين اعتبار، از اصطلاحات فقهي متعددي در دوران نوزايي فكري و شخصيتي خود در مثنوي معنوي و غزليات شمس سود برده است. در اين مقاله، با رويكرد به روش توصيفي- تحليلي و منابع كتابخانه‌اي، مفهوم فقهي تيسير از ديد مولانا بررسي و كاويده شده است. به نظر مي­رسد در كلام شاعر، مواردي چون: اضطرار، رجحان تكاليف بر يكديگر، عدم تكرار در جرم و مسائل معرفت شناختي به عنوان عوامل تيسير ياد شده است كه در تطبيق با آراء غالب فقها، شاهد هنجارگريزي­ هايي هستيم. دليل محوري اين موضوع، گرايش­هاي عرفاني مولانا است كه باورهاي فقهي او را تحت تأثير قرار داده و بدان شاكله­اي جديد بخشيده است. همچنين، تبليغ گفتمان تيسير با روحيۀ رواداري و تساهل­ مولانا ارتباط مستقيم دارد.

Taysir is one of the jurisprudential concepts that has found its way into the culture of Islamic jurisprudence from the Qur'an and discussions have been held about it. In the field of Persian literature, Mowlana is known as a poet who was first a jurist and a religious scholar and after meeting with Shams Tabrizi, he joined the Jirga of Sufis and mystics. In this regard, he has used several jurisprudential terms during his intellectual and personality renaissance in the spiritual Masnawi and Ghazals of Shams. In this article, with a descriptive- analytical approach and library resources, the jurisprudential concept of Taysir from Mowlana's point of view has been studied and explored. It seems that in the words of the poet, such things as: urgency, error, priority of tasks over each other and epistemological issues are mentioned as influencing factors. Jurisprudential beliefs have influenced him and given him a new shape. Also, the propagation of Taysir's discourse is directly related to Mowlana's spirit of tolerance and tolerance.