تحليل گفتمان معلوليت به مثابه يك مسأله اجتماعي (با تأكيد بر قوانين معاصر ايران)

Disability discourse analysis as a social issue (Emphasis on contemporary Iranian law)

معلوليت و جايگاه ويژه آن در مباحث اجتماعي و پروبلماتيك شدن آن -كه حاصل رويكرد هاي منفي، درك‌ها و برداشت‌ هاي نادرست و فعاليت‌ هاي سازماني است كه از فرايند استثنا سازي و نشان گذاري برآمده‌اند-توجه انديشمندان اين حوزه را از نگرش"پزشكي محور" به نگاه با زاويه اجتماعي تغييرداده است. با سيري در چگونگي و چرايي شكل گيري گفتمان ها مي توان عناصرگفتماني و محيط غالب پيدايش گفتمان را به عنوان دو موضوع اساسي در بروز و ظهور هر نوع گفتماني رديابي نمود. هدف اين مطالعه، بررسي گفتمان معلوليت و بازتعريف آن در قوانين معاصر ايران در يك پس زمينه و بافت تاريخي مي باشد. همچنين، پژوهش حاضر مي كوشد با تمركز بر چگونگي تغيير اين گفتمان، باز تعريف گفتماني معلوليت در متون قوانين معاصر ايران را واكاوي كند. از لحاظ نظري، در پي بهره گيري از نظريه ديرينه شناسي فوكو (تبارپژوهي نظام هاي اجتماعي) و "تاريخيت" گفتماني است. اين مطالعه با رجوع به اسناد رسمي، مدارك مكتوب، كتب و مقالات به بازشناسي سيرتاريخي بروز و تغيير گفتمان اجتماعي- قانوني و فرهنگي درخصوص "گفتمان معلوليت" پرداخته و حتي الامكان، به ارائه شواهد و مثال ها مي پردازد. روش انجام اين بررسي عمدتا تاريخ محور بوده است.يافته ها نشان مي دهد قوانين به عنوان نشانه تجلي قدرت دستگاه حاكمه- يا همان زمينه شكل گيري گفتمان منظور نظر فوكو- در خصوص ايجاد نگرش شهروندي به افراد داراي معلوليت محصول تحولات ايجاد شده درگونه هاي گفتماني معلوليت و تحرير قوانين "حمايتگرانه" از آنها دفعتاً و يكباره در ساختار اجتماعي ايران حاصل نگرديده و در واقع به نوعي ادامه روند نوخواهي و پيدايي مطالبه گري اجتماعي افراد داراي معلوليت محسوب مي گردد. اين گونه مطالبه گري هاي حق مدارانه از يك سو حاصل جنبش هاي اجتماعي چه در ايران معاصر و چه در ابعاد وسيع تر محصول افزايش آگاهي هاي اجتماعي و وسعت يافتن حوزه مطالبات شهروندي به حساب مي آيد.

Disability and its special position in social issues has changed the attention of thinkers in this field from a "medical-oriented" to a social perspective. By looking at how and why discourses are formed, we can trace the elements of discourse and the dominant environment of discourse as two basic issues in the emergence of any type of discourse. The purpose of this study is to investigate the discourse of disability and redefine it in contemporary Iranian law in a historical context. Also, the present study tries to explore the redefinition of the discourse of disability in the texts of contemporary Iranian law by focusing on how this discourse has changed. This study, by referring to official documents, written documents, books and articles, recognizes the historical course of the emergence and change of socio-legal and cultural discourse on "disability discourse" and, if possible, provides evidence and examples. The method of this study is mainly history-oriented and theoretically seeks to use Foucault's theory of paleontology (the study of social systems) and the "historicity" of discourse.The changes in the discourse types of disability or the writing of "protective" laws have not been achieved from them all at once in the social structure of Iran and in fact it is considered as a continuation of the process of greed and the emergence of social demands of people with disabilities. Such right-wing demands are on the one hand the result of social movements both in contemporary Iran and in a wider dimension, the product of increasing social awareness and expanding the scope of citizenship demands.