تاملي بر روش‌شناسي در تاريخنگاري اسماعيل رائين با تكيه بر جايگاه انگلستان در تاريخنگاري او

Reflections on the methodology in Ismail Raineh's historiography based on the place of England in his historiography

تاريخ‌نگاري اسماعيل رائين بر يك مبناي روش‌شناختي استوارشده است و داراي مؤلفه‌هاي قابل‌توجهي ست. ضعف رويكردهاي علي- معلولي در تحليل تحولات تاريخي، غلبه‌ي رويكرد سياسي و وجود نوعي خلأ در تاريخ‌نگاري او نسبت به مسائل اجتماعي و فرهنگي، برجسته شدن نوعي گرايش به روابط بين‌الملل در تاريخ‌نگاري او، نقش برجسته‌ي اسناد و مدارك با تكيه‌بر نوعي رفتار معطوف به افشاسازي، غلبه‌ي رويكرد توصيفي بر روش‌هاي تحليلي عميق، به دست دادن روايتي از تاريخ معاصر بر مبناي مناسبات استعماري و برخي مؤلفه‌هاي ديگر را مي‌توان به‌مثابه‌ي اصول اصلي حاكم بر روش‌شناسي در تاريخ‌نگاري اسماعيل رائين برشمرد. علاوه بر اين وجوه روش‌شناختي، از منظر محتوايي نيز تاريخ‌نگاري اسماعيل رائين نسبتي قابل‌توجه با نقش انگلستان در تاريخ معاصر ايران پيدا مي‌كند به‌نحوي‌كه مي‌توان آن را تاريخ‌نگاري انگليس محور ناميد. در اين پژوهش، دو مسئله در نسبت با تاريخ‌نگاري اسماعيل رائين مورد واكاوي قرار خواهد گرفت. نخست مباني روش‌شناختي در تاريخ‌نگاري او و دوم انگليس‌محوري و بازتاب و جايگاه آن در روايت اسماعيل رائين از تاريخ معاصر؛ بنابراين، تلاش مي-شود تا با روش تحليلي و سنجش محتوايي آثار اسماعيل رائين، اين دو وجه از تاريخ‌نگاري وي مورد تأمل قرار بگيرد. طبق يافته‌ها، رائين به روشي اسنادي و مبتني بر ديدگاه‌هاي افشاگرايانه و البته توصيفي و نه‌چندان تحليلي و مبتني بر انگاره‌هاي علي- معلولي، روايت خود از تاريخ معاصر ايران را به دست مي‌دهد و تاريخ‌نگاري او يك تاريخ‌نگاري سياسي بدون توجه به بسترهاي اجتماعي- فرهنگي بوده و در رابطه با منظرهاي روش‌شناختي علي‌رغم واقع‌گرايي در اين زمينه، تاريخ‌نگاري او به‌جانب نوعي ناموزوني معطوف مي‌شد.

Ismail Rain's historiographical structure is based on a methodological basis and has significant components. Weakness of causal approaches in analyzing historical developments, overcoming the political approach and the existence of a kind of vacuum in his historiography towards social and cultural issues, highlighting a tendency towards international relations in his historiography, prominent role of documents with Relying on a type of disclosure-oriented behavior, overcoming the descriptive approach to deep analytical methods, The acquisition of a narrative of contemporary history based on colonial relations and some other components can be considered as the main principles governing the methodology of Ismail Raine's historiography. In addition to the methodological aspects, Ismail Raine's historiography is significantly related to the role of Britain in the contemporary history of Iran, so that it can be considered as British-centered historiography. In this study, two issues will be examined in relation to the historiography of Ismail Ryan. The first is the methodological foundations of his historiography, and the second is the centralism of England and its reflection and place in Ismail Raine's account of contemporary history. Therefore, an attempt is made to consider these two aspects of his historiography through the analytical method and content measurement of Ismail Rain's works.