بررسي تطبيقي اصلاحات نظامي خسروانوشيروان در شاهنامه و منابع تاريخ نگارانه ي اسلامي

A comparative study of military reforms of Khosrow Anushirvan in Shahnameh and Islamic historiographical sources

شاهنامه بالاتر از يك شاهكارِ ادبي - اسطوره‌اي، يادگار تأثيرگذار تاريخ‌نگاري به ويژه تاريخ عصر ساساني است كه با رعايت امانت‌داري و وفاداري و پايبندي تاريخِ سلسله‌ مورد نظر را با ذكر جزيياتِ رويدادهاي آن به نظم كشيده است. روايت اين اثر از اصلاحات نظامي خسروانوشيروان (579 - 531 م) بسيار مهم است و منابع تاريخ نگارانه ي اسلامي نيز كه از جايگاه مهمي به دليل دسترسي به پاره‌اي متون و سرچشمه‌هاي اصيل اين دوره برخوردارند به آن پرداخته‌اند. بسياري از داده‌هاي آن متون درباره‌ اصلاحات انوشيروان در شاهنامه وجود دارد و برخي داده‌ها را تنها فردوسي گزارش كرده است. هدف اين مقاله، تحليل اصلاحات نظامي انوشيروان و بررسي ارزش داده‌ها و جزييات تاريخي شاهنامه و سنجش تطبيقي آن با ساير منابع تاريخ نگارانه ي اسلامي و همچنين بيان وجه افتراق و اشتراك آن‌ها با تكيه ‌بر رويكرد فردوسي مي‌باشد كه با استفاده از روش كتابخانه‌اي به صورت توصيفي – تحليلي موضوع مورد نظر تحليل و تبيين قرارگرفته است. نتايج اين پژوهش مي‌تواند مقام شاهنامه را در متون تاريخي براي ساساني پژوهان شفاف‌تر و معتبرتر سازد و براي ساير تحقيقات نيز در اين زمينه مفيد و ارزشمند واقع گردد و در مجامع علمي- پژوهشي، گروه تاريخ، ادبيات و... مورد استفاده مخاطبان قرار گيرد.

Shahnameh is beyond a literary and mythical masterpiece and it is an effective monument of historiography especially Sassanian history that has expressed in verse the menthioned dynasty by stating the details of its events and keeping trustworthiness, loyalty and commitment. Mentioning the military reforms of Khosrow Anushirvan (531 – 579 AD) in this study is very important and Islamic historiographical sources having an important stand due to their access to some texts and noble sources of this period have also addressed it. Most data of those texts concerning Anushirvan reforms exist in Shahnameh and some data have been reported only by Ferdowsi. This study aims to analyze military reforms of Anushirvani and investigate the value of Shahnameh historical details and data and its comparitive assessment with the other Islamic historiographical sources and also express their similarities and differences by insisting on Ferdowsi approach that the subject is analyzed by using library analytical – descriptive method. The results of this study can make Shahnameh stand clearer and more reliable in historical texts for persons studyhng Sassanian and are effective and valuable for the other researches concerning this issue and can be used by addressees in scientific and research communities and the history and literature group.